Συνεντεύξεις / Συνεντεύξεις

Ι. Προσωπικές Συνεντεύξεις: Ενημέρωση έως 14-3-2024

Συνολικά 167 προσωπικές συνεντεύξεις σε έγκριτα περιοδικά, σε έγκριτες εφημερίδες, σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς.  

1. Aυτοί που κοιτάζουν τα άστρα, του Nίκου Λακόπουλου, «Έθνος», Σάββατο 14 Iανουαρίου 1995, σελ. 15.
2. Oφιούχος-Tο 13ο ζώδιο, της Λώρης Kέζα. «Tο Bήμα», Kυριακή 29 Iανουαρίου 1995, σελ. Γ 25.
3. Πρεμιέρα στην έδρα, της Λώρης Kέζα και της Nατάσας Pουγγέρη. «Tο Bήμα», Kυριακή 17η Σεπτεμβρίου 1995, σελ. 6.
4. Tο τέλος της Kλεψύδρας, του Σωτήρη Δαματόπουλο και του Σπύρου Nακόπουλου. «Kυριακάτικη Eλευθεροτυπία», 21η Aπριλίου 1996.
5. Περί Σπουδών ο Διάλογος. Bοηθώντας τον Eπαγγελματικό μας
Προσανατολισμό, του Aντώνη Mπαζίγου και του Xρήστου Σωτηρόπουλου. Περιoδικό «5ουOυσία», τεύχος 1. Mάιος-Iούνιος 1996, σελ. 10-11.
6. H Eπιστήμη άγγιξε την επιστημονική φαντασία, του Kωστή Δήμτσα. «Aδέσμευτος Tύπος», σελ. 4. Tετάρτη 9η Iουλίου 1997.
7. Tο Παραμύθι των άστρων, της Όλγας Mπατή. «Γυναίκα», Iούλιος 1999, σελ. 174-177.
8. Tο Aίνιγμα του Σύμπαντος, της Mόνικας Tσιλιμπέρδη. «VITRINE», Oκτώβριος 1999, σελ. 166-171.
9. H Tέταρτη Διάσταση, της Nίκης Ψάλτη. «VITA», τεύχος 33ο, Iανουάριος 2000.
10. Και όμως ξεκινά το 2001 της Παναγιώτας Μπίστικα, Το Βήμα, 24 Ιανουαρίου 1999, Κωδικός άρθρου Β12517Α542.
11. Bissextilia-Δισέκτια, της Κατερίνας Κιτίδη, «Ημερησία-Το Πρίσμα», 26η Φεβρουαρίου 2000.
12. «Νόημα και ιστορία της Αναστάσεως-Το ημερολόγιο του Πάπα, προσπάθεια διχασμού των ανατολικών», της Κωνσταντίνας Δημητρούλη, στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Ταυτότητα», Μεγάλη Πέμπτη 12η Απριλίου 2001, σελ. 22-23.
13. «Η αλήθεια του Ευαγγελίου αποδεικνύεται και ιστορικά»., της Βικτωρίας Νταγκουνάκη, στην εφημερίδα «Απογευματινή της Κυριακής», Μεγάλο Σάββατο 14η-Κυριακή του Πάσχα 15η Απριλίου 2001, σελ. 84-85.
14. «Επιστήμη εναντίον Μεταφυσικής. Όλα εξηγούνται», της Μαρίλης Εφραιμίδη, στο περιοδικό ELLE, Μάιος 2001, σελ. 222-226.
15. Αν το φως ταξίδευε πιο αργά... της Κατερίνας Κιτίδη, στο περιοδικό Focus, τεύχος 17ο, Σεπτέμβριος 2000, σελ. 22-25.
16. «Τα υβρίδια του Σύμπαντος-Τι είναι ένας μαύρος νάνος», του Γιώργου Βαλλιανάτου, στο περιοδικό Focus, τεύχος 19ο, Σεπτέμβριος 2001, σελ. 22-25.
17. «Ήταν ο Χριστός ιστορικό πρόσωπο;», της Άννυ Χέρρα, στο περιοδικό «Αρμονία», Απρίλιος 2003.
18. «Η κοσμολογία της νόησης», της Ελένης Φάσσου, στο περιοδικό «Αέροπος», Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2004.
19. Αϊνστάιν και... βόμβα εμπνέουν Νταλί, του Γιώργου Κιούση, Ελευθεροτυπία, 5 Ιανουαρίου 2005.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στο τέλος.
20. «Επιστήμη και Θρησκεία: έννοιες συγκλίνουσες», της Νεκταρίας Καρακώστα. Τύπος της Κυριακής, στο ένθετο «Ορθοδοξία και Ελληνισμός», 23 Ιανουαρίου 2005.
21. «Ο Κύκλος του χρόνου-Aστρονομία και μυστηριακές λατρείες». της Ελένης Φάσσου. Αέροπος, τεύχος 59, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2005.
22. «Η παρατήρηση της ολικής ηλιακής έκλειψης στο Καστελόριζο», του Σ.Ν. Κοδέλα, Το Καποδιστριακό, Τετάρτη 1η Μαρτίου 2006, έτος ε΄, αρ.. φυλ. 83, σελ. 2.
23. «Η έκλειψη στην επιστήμη και τη μυθολογία», της Νεκταρίας Καρακώστα, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής-Ιδεοδείκτης, Σάββατο 25 Μαρτίου-Κυριακή 26 Μαρτίου 2006, σελ. 28.
24. «Προσωπική Συνέντευξη», στην Τόνια Αγιοπετρίτου, Οδοδείκτες, Ιανουάριος-Απρίλιος 2006, τεύχος 30ό, σελ.64-81.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στο τέλος.
25.
«Για θεατές εκτός χωροχρόνου», της Ευαγγελίας Φραντζόγλου, Επιστήμη και TV. ON-OFF. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 27 Αυγούστου 2006.
26. Στράτος Θεοδοσίου: Ο αστροφυσικός που ξεκλειδώνει την παράξενη γνώση του Σύμπαντος, στον Γιώργο Στάμκο, περιοδικό Strange, τεύχος 93, Noέμβριος 2006, σελ.16-27.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στο τέλος.
27.
Η φυσική Επιστήμη αλλάζει τη ζωή μας. Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Γιάννη Ζήση, Βήμα για όλους, Star T.V. Φθιώτιδας, Λαμία, 14 Δεκεμβρίου 2006.
28. «Χάνουμε 1΄΄ κάθε 3 εκατομμύρια χρόνια» Συνέντευξη στον Φώτη Χρονόπουλο. Περιοδικό Heart, Tύπος της Κυριακής, τεύχ. 214, Αθήνα, 31/12/2006-6/1/2007.
29. «Η εκθρόνιση της Γης-Η διαπάλη του γεωκεντρικού με το ηλιοκεντρικό σύστημα». Συνέντευξη στην Ελένη Φάσσου. Περιοδικό Αέροπος, τεύχ. 74, Αθήνα, Ιούλιος-Αύγουστος 2007.
30. Κάποτε θα μετοικήσουμε στον Άρη! Συνέντευξη στην Άννα Δάλλα, περιοδικό Vita, τεύχος 124, Αύγουστος 2007, σελ. 42-46.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στο τέλος.
31.
Χλωμό το κόκκινο φεγγάρι του Αυγούστου. Συνέντευξη στην Μαρία Πανάγου. Επιστήμη-Κόσμος του Επενδυτή. Σάββατο 25-Κυριακή 26 Αυγούστου 2007, σελ. 36.
32. Μάνος Δανέζης-Στράτος Θεοδοσίου: Χάος δεν σημαίνει αταξία. Συνέντευξη στον Γιώργο Πούπη, Εφημερίδα Μακεδονία της Κυριακής, Σάββατο 5 - Κυριακή 6 Ιανουαρίου 2008, Τέχνες, σελ. 50.
33. Η περιπέτεια χάνεται στα βάθη των αιώνων. Συνέντευξη στον Σπύρο Μανουσέλη, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2008, σελ. 20-21.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης στο τέλος.
34.
Η εκθρόνιση της Γης και η ενθρόνιση του Ήλιου. Συνέντευξη στη Ζαχαρούλα Λαδά, Δαυλός, τεύχος 313, Μάιος 2008, σελ.22080-22086.
35. Γαλιλαίος-Η Αστρονομία γιορτάζει τα 400 χρόνια... Συνέντευξη στον Κώστα Δεληγιάννη, Περιοδικό «Κ» της Καθημερινής, τεύχος 323, 8 Αυγούστου 2009, σελ. 28-29.
36. Συνεντεύξεις και μυστικά Ελλήνων και ξένων επωνύμων. Αποκλειστική συνέντευξη στο HELLAS.gr με τον Αποστόλη Μιχαϊλίδη, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 14. Για το πλήρες κείμενο της συνέντευξης, βλέπε το Site: http://www. HELLAS.gr.net/ (Aποκλειστικές συντεύξεις) 
37. Η δίδυμη συνέντευξη, Περιοδικό Ουρανός, τεύχος 73, Οκτώβριος 2009, σελ. 260-271.
38. Επιφυλάξεις για τον χρόνο απόσυρσης των διαστημικών λεωφορείων, Στον Κώστα Δεληγιάννη. Περιοδικό «Κ» της Καθημερινής, τεύχος 398, 16 Ιανουαρίου 2011, σελ. 28.
39. Ανάσταση στη ζή μας. Αλλά πώς; Στην Κατερίνα Μαγγανά. Περιοδικό «Αρμονία» , τεύχος 129, Μάιος 2011, σελ. 132.
40. Τα παιδιά πρέπει να σπουδάζουν αυτό που θέλουν. Στη Γιούλα Σαρδέλη. Ελευθερία της Δευτέρας-Εφημερίδα της Μεσσηνίας, 5 Σεπτεμβρίου 2011, σελ. 7.
http://www.eleftheriaonline.gr/pdf/elef5-9.pdf 
41. Δραπέτης χρόνος, στον Φίλη Καϊτατζή, Επίκαιρα, τεύχος 115, 29/12/2011-4/1/2012, σελ. 106-109.
http://www.epikaira.gr/epikairo.php?id=36782&category_id=0 
42. Σύγχρονα Θέματα Αστρονομίας και Αστροφυσικής-Συνέντευξη στους μαθητές της Γ΄ Λυκείου των Εκπαιδευτηρίων Γεωργίου Ζώη-Αργυρούπολη, υπό την επίβλεψη του θεολόγου Μηλιώνη Αλέξανδρου, 12 Μαρτίου 2012.
43. Όταν οι κόσμος αλλάζει, Στήλη: Πρόσωπα, ΕΔΩ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ-Το Καποδιστριακό, Ιούλιος 2012, έτος ΙΑ΄, αριθ. φύλλου 187, σελ. 9. Οn line:
http://edopanepistimio.uoa.gr/index.php?p=interviews&id=409.
44.  Ο έναστρος ουρανός είναι η φοβερή απόδειξη της ελληνικής ρίζας του ευρωπαϊκού πoλιτισμού. Στήλη Γεύμα στην Καθημερινή, του Ηλία Μαγκλίνη, σελ. 26, Καθημερινή της Κυριακής, Κυριακή, 7 Οκτωβρίου 2012.

http://www.kathimerini.gr/470113/article/epikairothta/ellada/meta-to-cern-den-8a-einai-tipota-to-idio-sthn-koinwnia
 
45. Οι Μάγιας η προφητεία και το τέλος του κόσμου: Σενάρια τρόμου κατακλύζουν το Διαδίκτυο γιατην αυριανή μέρα, ωστόσο τρεις έλληνες αστροφυσικοί προτείνουν να.... μην ετοιμαζόμαστε ακόμη...
Αποκάλυψη (όχι) τώρα, λένε οι επιστήμονες ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΟΥΤΣΙΝΑ, TA NEA, Πέμπτη 20 Δεκεμβρίου 2012
46. Tο άστρο της Βηθλεέμ στον Βαγγέλη Τριάντη, Hotdoc, τεύχος 18, Β΄ Δεκεμβρίου 2012, σελ. 61-65. 
47. Aγάπη η Μεγαλύτερη Δύναμη, στον Ιορδάνη Πουλκούρα, Άβατον, τεύχος 123, Μάρτιος-Απρίλιος 2013, σελ. 34.

48. Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Μηνά Παπαγεωργίου, αρχισυντάκτη του περιοδικού «Φαινόμενα» στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος με θέμα τις επιβιώσεις της εορτής των Αδωνίων στα δρώμενα της Μεγάλης Εβδομάδας, Παρασκευή 4 Απριλίου 2014.

49. Ραδιοφωνική συνέντευξη στον δημοσιογράφο Δημήτρη Συμεωνίδη στη Αυστραλία, RADIO SYMBAN, 867 NEW CANTERBURY ROAD, HURLSTONE PARK, SYDNEY. ΒΙΒΛΙΟ - ΤΕΧΝΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, Δευτέρα 28 Απριλίου 2014, 13.00-15:00 ώρα Ελλάδος και 20.00-22:00 ώρα Αυστραλίας, Στα Χρόνια του Βυζαντίου, Οι Θετικοί επιστήμονες, ιατροί, χρονολόγοι και αστρονόμοι http://www.radiosymban.com.au
50. Συνέντευξη στη δημοσιογράφο Μαίρη Παπανδρέου στην εφημερίδα Πρόοδος της Ρόδου, 27 Μαΐου 2014.
51. Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Βασίλη Μπακόπουλο, εφημερίδα Ελευθερία της Μεσσηνίας, Σάββατο 21-Κυριακή 22 Ιουνίου 2014.

52. Συνέντευξη στη Χριστίνα Διαμαντοπούλου (christina.diamantopoulou@gmail.com) στο metrogreece.gr: «Σχεδόν ολόκληρη η ελληνική μυθολογία βρίσκεται αποτυπωμένη στον ουρανό», Aθήνα 18 Noεμβρίου 2014, On line:
http://www.metrogreece.gr/ArticleDetails/tabid/82/ArticleID/445588/Default.aspx

Συνέντευξη στη Χριστίνα Διαμαντοπούλου, ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ

ΣΤΡ.ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ:"ΣΧΕΔΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ,ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΑΠΟΤΥΠΩΜΕΝΗ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ", 6:25 π.μ. ellada, istorika ellada, neaevrou, νέα του έβρου No comments

53. Συνέντευξη στον δημοσιογράφο Μηνά Παπάζογλου, Οι Μάρτυρες της Επιστήμης, 22 Δεκεμβρίου 2014. Τελευταία εκπομπή της ΑΣΤΡΟΠΥΛΗΣ για το 2014.

54. Συνέντευξη στον Παναγιώτη Γρηγορίου, εφημερίδα Σημερινή της Κύπρου, 4/10/2015.www.simerini.co.cy, Επιστήμη Θέμα Επικαιρότητα 
http://www.sigmalive.com/simerini
Ο εντοπισμός νερού σε υγρή μορφή στον Άρη φούντωσε τις συνομωσιολογίες για ύπαρξη εξωγήινων.
55. Συνέντευξη στον Νίκο Λακόπουλο: «Στράτος Θεοδοσίου: « Κατά τη γνώμη μου το Σύμπαν είναι ανέκφραστο!». Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015 
Δημοσιεύτηκε στο Ανοικτό Παράθυρο, on line: http://www.anoixtoparathyro.gr /
56.  Γιώργος Κοτανίδης & Στράτος Θεοδοσίου Συνέντευξη στον Δημήτρη Μαστρογιαννίτη. Athens Voice, τεύχος: 547 - 18/11/2015.
http://www.athensvoice.gr/the-paper/article/547//γιώργος-κοτανίδης-στράτος-θεοδοσίου
57.  Συνέντευξη στον Γιάννη Γορανίτη. Είμαστε μόνοι μας στο αχανές σύμπαν; Ιnsidestory.gr. On line:
https://insidestory.gr/article/aliens?token=P55KC3GOEN
58. Συνέντευξη με τον καθηγητή Ε. Θεοδοσίου, του  Γιώργου Βαρελά, Filosοφική λίθος, τ. 165, έτος 37ο, Ιούλιος-Σεπτέμβριο 2017, σελ. 34-39. 
59. Συνέντευξη στην ηλεκτρονική εφημερίδα Νόστιμον ἦμαρ, του Αβραάμ Γκεφόπουλου. Φεβρουάριος 2018.
https://www.facebook.com/nostimonimar1/?hc_ref=ARQA1wrzWclixlizzg-yOZ6qhmPwK6-U66h1OGUEBjH_bF-93n3wJfriw4Kb-uLCZgE&fref=nf 
60. «Είμαστε Αστρογέννητοι, συνδυασμός στοιχείων, απρόβλεπτη συνένωση στάχτης καινοφανών!» Νόστιμον ήμαρ, Τρίτη 13 Μαρτίου 2018 και on-line:
http://www.nostimonimar.gr/imaste-astrogenniti-syndyasmos-stichion-aprovlepti-synenosi-stachtis-kenofanon/
61. "Η αγάπη το Α και το Ω. Η κινητήρια και ζωοποιός δύναμη..." . Συνέντευξη στον Στυλιανό Ι. Μανουσάκη για τον Έγκυρο Ανταποκριτή (αριθ.  φύλλου 86). Μεγάλη Δευτέρα 2 Απριλίου 2018, σελ. 13-18.

 

------------------------------------------------------------------------------------------------

ΙΙ. Συνεντεύξεις και παρουσιάσεις διαλέξεων και σειράς προγραμμάτων σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς προγράμματα
1 (62). Τα χριστιανικά ημερολόγια με την Αδαμαντία Μπούρτζινου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 89,4. Τρίτη 14 Δεκεμβρίου 1999.
2 (63). «Το Κοσμοείδωλο των αρχαίων Ελλήνων φυσικών φιλοσόφων». Κυριακή 7η Οκτωβρίου 2001. High T.V. στην εκπομπή του μαθηματικού και συγγραφέα Ευάγγελου Σπανδάγου «Όπερ έδει ποιήσαι».
3 (64). «Το άστρο της Βηθλεέμ και σύγχρονες προεκτάσεις του». Κυριακή 16η Δεκεμβρίου 2001. High T.V. στην εκπομπή του μαθηματικού και συγγραφέα Ευάγγελου Σπανδάγου «Όπερ έδει ποιήσαι».
4 (65). «Ημερολογιακός καθορισμός του Πάσχα», Κυριακή του Πάσχα, 5η Μαΐου 2002. Υμνολογικό Οδοιπορικό στις Ημέρες του Πάθους και της Ανάστασης. Στην εκπομπή του ιεροψάλτη-θεολόγου Κωνσταντίνου Αγγελίδη στον ραδιοφωνικό σταθμό Αθήνα 9,84.
5 (66). «Η Αστρονομία των αρχαίων Ελλήνων». Κυριακή 12η Μαΐου 2002. High T.V. στην εκπομπή του μαθηματικού και συγγραφέα Ευάγγελου Σπανδάγου «Όπερ έδει ποιήσαι».
6 (67). «Κοσμογονία, Κοσμολογία και Σύγχρονη Αστροφυσική», Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2002. Blue Sky T.V. στην εκπομπή του δημοσιογράφου και συγγραφέα Ευστράτιου Τσουχλαράκη.
7 (68). «Η Οδύσσεια των ημερολογίων». Δευτέρα 1η Σεπτεμβρίου 2003 στη ραδιοφωνική εκπομπή του Δημήτρη Συμεωνίδη στην Αυστραλία για την ενημέρωση της Ομογένειας.
8 (69). «Η Κοσμολογία της Νόησης». Κυριακή 23η Νοεμβρίου 2003. High T.V. στην εκπομπή του μαθηματικού και συγγραφέα Ευάγγελου Σπανδάγου «Όπερ έδει ποιήσαι».
9 (70). «UFO-υπάρχουν; Ποια η θέση της Επιστήμης. Προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες. Κοσμογονία: Πώς οι λαοί θεοποίησαν καταστάσεις που δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν;». Πέμπτη 29 Απριλίου 2004, 22:00-24:00. Στην εκπομπή «Βραδινές Περιπλανήσεις» του ραδιοφωνικού σταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος.
10 (71). «Οι δώδεκα μήνες», μηνιαία σειρά ντοκιμαντέρ στην ΕΤ1, που καταγράφει την αρμονική εναλλαγή των μηνών. Συμμετοχή και στα δώδεκα ωριαία ντοκιμαντέρ. Ιανουάριος-Δεκέμβριος 2004.
11 (72). «Επιστήμη και Θρησκεία: Σύγκλιση ή απόκλιση». Πέμπτη 26 Ιανουαρίου, 2005, 23:00-24:00. Στην εκπομπή «Βραδινές Περιπλανήσεις» του ραδιοφωνικού σταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος.
12 (73). «Ο κύκλος του έτους-Ισημερίες και ηλιοστάσια». Κυριακή 24 Απριλίου 2005. High T.V. στην εκπομπή του μαθηματικού και συγγραφέα Ευάγγελου Σπανδάγου «Όπερ έδει ποιήσαι».
13 (74). «Το περίεργο καινούργιο Σύμπαν», στην εκπομπή του Ιωάννη Κολάτου, Θεσσαλία T.V., Λάρισα, Κυριακή 2 Απριλίου 2006.
14 (75). Η φυσική Επιστήμη αλλάζει τη ζωή μας. Βήμα για όλους, Star T.V. Φθιώτιδας, Λαμία, 14 Δεκεμβρίου 2006.
15 (76). Προσωκρατικοί Έλληνες φιλόσοφοι-Γεωκεντρικό και ηλιοκεντρικό σύστημα. High T.V. στην εκπομπή «Φιλοσοφίας και Λόγου», του ηθοποιού, σκηνοθέτη και συγγραφέα Ραδάμανθυ Αναστασάκη, 18 Νοεμβρίου 2009.
16 (77). «To Σύμπαν που αγάπησα», Τετραετής Επιστημονική Σειρά Εκπομπών Αστρονομίας και Αστροφυσικής, στην ΕΤ-3, από την Παρασκευή 21 Οκτωβρίου 2005 έως τον Ιούνιο του 2009. Εκατόν δέκα (110) επεισόδια.
17 (78). «Προσωκρατικοί φιλόσοφοι», στην εκπομπή του Θ. Κολυδά «Λόγια του αέρα», Flash 96, 13:00-1:00, Kυριακή 30 Ιανουαρίου 2011.
18 (79). «Ελληνική φιλοσοφία-Κοσμολογία και Επιστήμη». High T.V. στην εκπομπή «Φιλοσοφίας και Λόγου», του ηθοποιού, σκηνοθέτη και συγγραφέα Ραδάμανθυ Αναστασάκη, 21 Φεβρουαρίου 2011.
19 (80). "Οι παρέες γράφουν ιστορία", παρουσίαση από τον δημοσιογράφο Σεραφείμ Φυντανίδη, μια εκπομπή για την Αστρονομία και τις μεγάλες δυνατότητες της Αστροφυσικής. Επεισόδιο 22, ΝΕΤ, 8 Μαΐου 2011, ώρα 16:00-18:00.
20 (81). Η έννοια του Χρόνου και η μέτρησή του - ημερολόγια, με την Αδαμαντία Μπούρτζινου στην εκπομπή «Η Ταυτότητα της Εκκλησίας», στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 89,4. Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2011, ώρα: 11:00-12:00.
21 (82). Το χειμερινό ηλιοστάσιο και οι σχετιζόμενες μ' αυτό γιορτές. High T.V. στην εκπομπή «Φιλοσοφίας και Λόγου», του ηθοποιού, σκηνοθέτη και συγγραφέα Ραδάμανθυ Αναστασάκη, 24 Δεκεμβρίου 2011.
22 (83). Θα υπάρξουν έντονα αστρικά-ηλιακά φαινόμενα το 2012; Στην εκπομπή του δημοσιογράφου Μηνά Παπαγεωργίου στο Metacon στη ραδιοφωνική εκπομπή Αστρική πύλη, Αθήνα, 9 Ιανουαρίου 2012.

23 (84). Καταστροφικά φαινόμενα στο ηλιακό μας σύστημα. Συνέντευξη στον φυσικό Σπύρο Γεωργαρά, STARΤ T.V. Κέρκυρας, Κέρκυρα, 29 Ιανουαρίου 2012. 
24 (85). Terra Incognita, στην εκπομπή του δημοσιογράφου Γιάννη Μούτσου, με θέμα το Σύμπαν που αγάπησα. Terra Incognita@kontrachannel.gr, Tετάρτη 7 Μαρτίου 2012. 
25 (86). "Φυσική και Θρησκεία", στην εκπομπή Το "Τραπέζι της Κυριακής" με τους Πορφύριο Νταλιάνη και Γεώργιο Ντόκο. Ραδιοφωνικός Σταθμός της Εκκλησίας της Ελλάδος 89,5 FM, Κυριακή 20 Μαΐου 2012, ώρα: 12:00-14:00. 

26 (87). Συνέντευξη στον Γιώργο Σμυρνή, Alpha 98,8, 5 Δεκεμβρίου 2012, 10:00-12:00. 

27 (88). Παιδεία: Μικρές περικοπές-Μεγάλες ζημιές-Η παιδεία στα κάγκελα. Τerra-Ιncognita, εκπομπή του δημοσιογράφου Γιάννη Μούτσου στο Κontra Channel, Kυριακή, 1 Δεκεμβρίου 2013.

Οn line:
terraincognita@kontrachannel.gr
terra-incognita-epeisodia-ekpompes-kontrachannel.html

28 (89). Συνέντευξη στον Βασίλη Σπυρόπουλο, ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. 89.5. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ: Ο χρόνος στη Φυσική και την Αστροφυσική, Δευτέρα 28 Δεκεμβρίου 2015, ώρα 12:01-13:00.  www.ecclesia.gr/greek/ecclesiaradio/intro.asp 
29 (90). Συνέντευξη στον Βασίλη Σπυρόπουλο, ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. 89.5. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ: Η μέτρηση του χρόνου, Τρίτη 29 Δεκεμβρίου 2015, ώρα 12:01-13:00.

 www.ecclesia.gr/greek/ecclesiaradio/intro.asp

30 (91). Συνέντευξη στη Θεοδοσία Αντωνέλλου, ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. 89.5. Δίσεκτος χρόνος, καθορισμός ονομασίας, αστρονομική αναγκαιότητα, προλήψεις και δεισιδαιμονίες, Σάββατο 5 Μαρτίου 2016, ώρα 9:35-10:00. www.ecclesia.gr/greek/ecclesiaradio/intro.asp 
31 (92). 
http://www.zougla.gr/webtv/politismos/2205297/view 
http://www.zougla.gr/politismos/article/stratos-8eodosiou-sto-zouglagr-apo-ton-isiodo-ke-ton-dimokrito-ston-ainstain-ke-ton-kepler 
Κάμερα: Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος, Πρώτη ανάρτηση 21 Μαΐου 2017.
32 (93). «Αναζητώντας τον απολεσθέντα ήχο»,  στην εκπομπή της Όλγας Παπά στο τρίτο πρόγραμμα της ΕΡΤ. Μια συνέντευξη με αφορμή την Ημέρα της Διαστημικής, 16:30-18:00..
http://webradio.ert.gr/trito 
33 (94). Αρχαίων Έρωτες. Δύο μέρη: 14 και 15 Φεβρουαρίου 2018. Ωρα: 22:00-23:00. Cosmote TV- Cosmote History Channel (πολλαπλή συμμετοχή). On-line: https://youtu.be/bM9dICXRyTU
34 (95). Οι αστερισμοί και οι μύθοι τους-Αρχαία Ελληνική Μυθολογία-Τα ελληνικά παραμύθια που χρειάζεται να λέμε στα παιδιά μας. Με την Αρσινόη Δεληγιάννη-Ζωντανή Ραδιοφωνική Εκπομπή των Φρυκτωριών στο www.radio1d.gr. Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2018, ώρα: 17:00-19:00. 

35 (96)  Συνέντευξη στο κρατικό ραδιόφωνο της Αυστραλίας
με τον Στέργο Καστελλορίου, με θέμα: Τα ελληνικά στη ρωμαϊκή περίοδο και και τα ελληνικά κατά τη βυζαντινή περίοδο. Πέμπτη 8 Μαρτίου 2018, ώρα: 08:30.
97. Συνέντευξη στην εκπρόσπωπο φοιτητών του Πανεπιστήμιου Πατρών. Συνέντευξη στο UPwebTv, Θεσσαλονίκη, Grand Hotel, 18 Mαρτίου 2018. 
98. ΤΕΤΑΡΤΗ 22.00 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΧΑΧΑΛΗΣ  ΣΤΟΝ ALBEDO14.COM...ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΠΟΥ ΑΓΑΠΑΜΕ. 

 99. Το αστέρι των Χριστουγέννων: Ο ανίκητος ήλιος Ε1, Κυριακή, 23 Δεκεμβρίου 2018, 21:00. Cosmote TV. Eλένη Αλεξανδρή. 

100. Το αστέρι των Χριστουγέννων: Ο ανίκητος ήλιος Ε2, Κυριακή, 30 Δεκεμβρίου 2018, 21:00. Cosmote TV. Eλένη Αλεξανδρή.

101. Oι εκφάνσεις του Χρόνου. Ραδιοφωνικός της Εκκλησίας της Ελλάδος 89,5. Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2019, ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ: ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, με τον Βασίλη Σπυρόπουλο. ώρα: 11:00-12:00.

102. Χρόνος και Ημερολόγια. Χρόνος και η μέτρησή τους με τον κ. Λιβανίτη, ραδιοφωνικός σταθμός alter radio, 88.6 Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2019, ώρα: 13:00-14:00.

103. Ραδιοφωνική εκπομπή με την Αγγελική Βλάχου στην εκπομπή της "Ραντεβού με τους αγγέλους" με θέμα "Αστροφυσική και Εξωγήινη ζωή". Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2019, ώρα 20:00-22:00. Ραδιοφωνικός Σταθμός Butterfly: https://butterflywebradio.gr

104. Ραδιοφωνική εκπομπή με την Αγγελική Βλάχου στην εκπομπή της "Ραντεβού με τους αγγέλους" με θέμα "Στα ίχνη του ΙΧΘΥΣ", αφιέρωμα στο ομότιτλο βιβλίο μας από τις Εκδόσεις Δίαυλος. Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου 2019, ώρα 20:00-22:00. Ραδιοφωνικός Σταθμός Butterfly: https://butterflywebradio.gr

105. Το άστρο της Βηθλεέμ και ανάλυση του βιβλίου "ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ ΙΧΘΥΣ"  στο zougla.gr με τον Σωτήρη Σκουλούδη. 18 Δεκεμβρίου 2019.

106. Ο άχρονος χρόνος και η μέτρησή του, με την Ελενα Καραγιάννη, εκ μέρους Μαρίας Σφυρόερα ΕΡΤ ΑΕ, 31 Δεκεμβρίου 2019, ώρα 11:30-13:00.

107 (119). Το δίσεκτο έτος,με τη Βαρβάρα Καζαντζίδου, Πρακτορείο FM 140,9. 2 Ιανουατρίου 2020, ώρα 08:30-09:00. 

 108 (120). Οι σχέσεις Επιστήμης -Τεχνολογίας και Θεολογίας. στην εκπομπή "Κάθε μέρα νέα μέρα", της Κατερίνας Χουζούρη στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας-Η άλλη φωνή, 89,5. Παρασκευή 21 Μαρτίου, ώρα 09:00-09:15.

121. Ραδιοφωνική συζήτηση με τη δημοσιογράφο Νάντυ Παπαμήτσου, Δευτέρα 2 Νοεμβρίου 2020 στον Albedo 14 Web radio, 22:00-23:00.

122. Το Άστρο της Βηθλεέμ και ο... «μετεωρίτης» που έπεσε στην Ξάνθη. Thraki.com.gr. 22 Δεκεμβρίου 2020. 

 123. Τα μυστήρια της Άμπωτης. Πως χάθηκαν τα νερά την εποχή του Υδροχόου. Συνέντευξη στον Δημήτρη Δανίκα, εφημερίδα Το Πρώτο Θέμα, Κυριακή, 14 Μαρτίου 2021. σελ. 38-40.
124.  89,5 ο Ραδιοφωνικός Σταθμός της Εκκλησίας της Ελλάδος-η Άλλη Φωνή. Δευτέρα 22 Μαρτίου 2021. Αφιέρωμα στον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. 11.00-12:00: Πτολεμαϊκό σύστημα / Κοπέρνικος, Γαλιλαίος, Tycho Brahe κ.λπ. Η Αδαμαντία Μπούρτζινου συζητά το θέμα με τον Στράτο Θεοδοσίου (Καθηγητή Αστρονομίας).
125. Στους δημοσιογράφους Δημήτρη Κοτταρίδη και Γιάννη Πιτταρά, στις 26 Μαρτίου το πρωί 8:45 στην στην εκπομπή "Από τις έξι" στην ΕΡΤ1, συνέντευξη γιια τη θερινή ώρα.
126.  Σάββατο 27 Μαρτίου 2021 στον ραδιοφωνικό σταθμό Αθήνα 9.84 στις 12:20, με τη Μαρία Παύλου στην εκπομπή «Μένουμε Αθήνα» για την θερινή ώρα και όχι μόνο!
127. 25 Απριλίου, 17:00 ώρα Νέας Υόρκης και 14:00 Καλιφόρνιας, η πρεμιέρα της εκπομπής ΣΠΟΥΔΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ στο NEW GREEK TELEVISION (RCN ch.523 / Spectrum 1600 / Bellfibe 652). Οι τρεις μεγάλοι κατακλυσμοί της ελληνικής μυθολογίας.
128. Μεγάλη Τρίτη 27 Απριλίου 2021 στην τηλεοπτική εκπομπή της ΕΤ1 "Συνδέσεις" με την Αλαξάνδρα Καϋμένου και Κώστα Παπαχλιμίντζο: "Μιαροζ πανσέληνος θα φωτίσει απόψε τον ελληνικό ουρανό.
129. H κόκκινη πανσέληνος της 26ης Μαΐου 2021. Στο Κεντρκό Δελτίο Ειδήσεων του ALPHA TV με τον Αντώνη Σρόιτερ. 27 Μαΐου 2021.
130. Ραδιοφωνική συζήτηση με τη δημοσιογράφο Νάντυ Παπαμήτσου, ΄Στου καιρού το διάβα. Δευτέρα 5 Ιουλίου 2021 στον Albedo 14 Web radio, 22:00-23:30.
131.  Συνέντευξη στην Arianna Leonardi και στον Massimo Brega (team of Kepach TV Productions, Italy) στις 19 Ιουλίου 2021 στο Ευγενίδειο Πλανητάριο, που θα προβληθεί (στις αρχές του 2022) σαν ένα από τα έξι επεισοδια στην επική σειρά Odyssey behind the Myth.
132.  Yπάρχουν εξωγήινοι; Στην τηλεοπτική εκπομπή STUDIO 4  της  ET-1 TV με την Νάνσι  Ζαμπέτογλου και τον Θανάση Αναγνωστόπουλο. 14 Σεπτεμβρίου 2021, ώρα: 17:10.
133. Συνέντευξη στον Σπάρτακο Πατεράκη - Φρυκτωρίες και ΕΜΑΕΜ με θέμα το πρόσφατο βιλίο μου: "Αστρομυθολογία - Ο αστρονομικός αποσυμβολισμός των μύθων των Ελλήνων και των άλλων αρχαίων λαών στις αστρικές εποχές του Ταύρου, του Κριού καιτων Ιχθύων". 9 Οκτωβρίου 2021. Δείτε την καταγραφή εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=idRSbUvuIt8
 
134. Συνέντευξη στη Σταυρούλα Πεταλιού, από το Newsbeast, με θέμα την αλλαγή της θερινής Ώρας. Συντάκτης Στράτος Θεοδοσίου - Stratos Theodossiou
https://www.newsbeast.gr/.../allagi-oras-telika-giati... (Ξημερώματα Σαββάτου 30 Οκτωβρίου προς Κυριακή 31 Οκτωβρίου 2021).
135. Συνέντευξη "Μιλώντας για τα άστρα"στη Βίκυ Μπαϊρακτάρη στο Περιοδικό ΠΑΤΡΙΝΟΡΑΜΑ.Εορταστικό΄τεύχος Δεκεμβρίου 2021.
https://www.patrinorama.com.gr/o-astrofysikos-stratos.../... 
136. Απειλή από το διάστημα (κομήτες και αστεροειδείς). Στην τηλεοπτική εκπομπή STUDIO 4 της ET-1 TV με την Νάνσι Ζαμπέτογλου και τον Θανάση Αναγνωστόπουλο. 5 Iανουαρίου 2022, ώρα: 17:10. 
137. Ο αστεροειδής 1994 PC1. Συζήτηση στον ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά FM 90,1, με τον Τηλέμαχο Σαντοριναίο,στην εκπομπή Πρωινή Πτήση ΣΚ, 16 Ιανουαρίου 2022, ώρα 07:30.
138. Συζήτηση στις 18 Ιανουαρίου 2022 και ώρα 7:30 το πρωί στην "Πρωινή Παρέα" με τον Διονύση Χατζημιχάλη και την Κατερίνα Σερέτη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ για τον αστεροειδή που πλησιάζει σήμερα τη Γη.
139.  Συζήτηση συνέντευξη στις 19 Ιανουαρίου 2022 και ώρα 21:15 στο "Δελτίο Ειδήσεων" με τον Γιώργο Πλη στη Superb TV  της Πάτρας για την "Αστρομυθολογία".
140. Συνέντευξη στον Μηνά Παπαγεωργίου για το mythikismos.gr. 24 Ιανουαρίου 2022, με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου μου "Αστρομυθολογία" από τις Εκδόσεις Δίαυλος.
141. Συνέντευξη στον Σπάρτακο Πατεράκη - Φρυκτωρίες «Η μέτρηση του Χρόνου και η δημιουργία των ημερολογίων ανά τους αιώνες».ΣΕΛΗΝΙΑΚΑ, ΣΕΛΗΝΟΗΛΙΑΚΑ ΚΑΙ ΗΛΙΑΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ. Από τον Ρωμύλο στο Νέο διορθωμένο Ιουλιανό ημερολόγιο.
Δείτε την καταγραφή εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=PZ6er7bViWU

142. ΡαδιοφωνικόςΣταθμόςτης Εκκλησίας της Ελλάδος. ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΝΕΑ ΜΕΡΑ (Ζ) Με την Κ. Χουζούρη. Τρίτη, 8 Φεβρουαρίου 2022.  ώρα: 08.30 «Διαχείριση της ενέργειας και κοινωνία. Περιβάλλον Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Καλές Πρακτικές και Δράσεις». Φεστιβάλ της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, με τον Δρ. Στ. Θεοδοσίου.

143. Ηλιακή καταιγίδα που κατέστρεψε 40 δορυφόρους της Space X. Αστεροειδής 'Ηλέκτρα', ο πρώτος αστεροειδής με τρεις δορυφόρους! Κυριακή 13 Φεβρουαρίου και ώρα 07:20 το πρωί, στην εκπομπή Πρωινή Πτήση Σ/Κ στα Παραπολιτικά 90.1 με τον Τηλέμαχο Σαντοριναίο.

144. ΡαδιοφωνικόςΣταθμόςτης Εκκλησίας της Ελλάδος. ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΝΕΑ ΜΕΡΑ (Ζ) Με την Κατερίνα Χουζούρη. Τετάρτη, 16 Φεβρουαρίου 2022. ώρα: 09.45 για το «5ο Φεστιβάλ για μαθητές Δημοτικού με θέμα: "Απάνθισμα Φυσικών Επιστημών" που θα πραγματοποιηθεί στις 2 Απριλίου 2022 στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων, με τον Δρ. Στ. Θεοδοσίου.
145. Ροζ πανσέληνος (Full Pink Moon). Συζήτηση 15 Aπριλίου και ώρα 7:30 το πρωί στην "Πρωινή Παρέα" με τον Διονύση Χατζημιχάλη και την Κατερίνα Σερέτη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ. 
146. Συνέντευξη στο 1ο Πρώτο Πρότυπο Γυμνάσιο Ιλίου. pro-TΥΠΟΣ. Schoolpress
https://schoolpress.sch.gr/protypos/archives/207
147. Η πανσέληνος της Φράουλας(Full Strawberry Moon). Συζήτηση 14 Ιουνίου και ώρα 7:30 το πρωί στην "Πρωινή Παρέα" με τον Διονύση Χατζημιχάλη και την Κατερίνα Σερέτη στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ.

148. Εμείς και οι άλλοι:
Παλαιό και νέο ημερολόγιο: https://www.pemptousia.tv/view/b/category/Programs/subCategory

/emeis_kai_oi_alloi_Hb2Hl/id/emeis_kai_oi_alloi_palaio_kai_
neo_hmerologio_3ybpf/lang/el_GR
Pemptousia TV, με τον καθηγητή Κοινωνιολογίας της Θρησκείας και Κοινωνικής Ηθικής Απόστολο Νικολαΐδη.

149.  Εμείς και οι άλλοι: Αστρονόμοι και αστρολόγοι. https://www.pemptousia.tv/view/b/category/ Programs/subCategory/emeis_kai_oi_alloi_Hb2Hl/id/
emeis_kai_oi_alloi_astronomoi_kai_astrologoi_erz7f/lang/el_GRPemptousia TV, με τον καθηγητή Κοινωνιολογίας της Θρησκείας και Κοινωνικής Ηθικής Απόστολο Νικολαΐδη.

150.  Εμείς και οι άλλοι: Θεολογία και Φυσικές Επιστήμες. https://www.pemptousia.tv/view/b/category/ Programs/subCategory/emeis_kai_oi_alloi_Hb2Hl/id/emeis_kai_oi_alloi_
theologia_kai_fusikes_epistimes_tssxi/lang/el_GRPemptousia TV, με τον καθηγητή Κοινωνιολογίας της Θρησκείας και Κοινωνικής Ηθικής Απόστολο Νικολαΐδη.
151.  "Κι όμως η ημέρα μεγαλώνει". Συζήτηση στον ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά FM 90,1, με τον Τηλέμαχο Σαντοριναίο,στην εκπομπή Πρωινή Πτήση ΣΚ, 8 Αυγούστου 2022, ώρα 07:30. 
152. Τι είναι η Φύση-Θεωρίες Προέλευσης και τα χαρακτηριστικά του φυσικού κόσμου (Επιστήμες-Θρησκεία). στην εκπομπή "Κάθε μέρα νέα μέρα", της Κατερίνας Χουζούρη στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας-Η άλλη φωνή, 89,5. Δευτέρα  5 Σεπτεμβρίου, ώρα 10:00-11:00.
153. Η αναγκαιότητα ή όχι της Θερινής Ώρας, με την Κατερίνα Δράκου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Σκάι 100,3. Τ   ρίτη 6 Σεπτεμβρίου, ώρα 19:10-19:20.

154. Δεκέμβριος, Ήθη και έθιμα, Χριστούγεννα και Santa Claus. Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου με τη Ναταλί Ζεντέλη  στον Ραδιοφωνικό Σταθμό Zarpa.gr των Χανίων, ώρα: 11:20-11:40.

155. «Ύδωρ: Ιδιότητες, η σημασία του και δημιουργία του (νερό θάλασσας, ποταμών, λιμνών, πηγών, υετός χιόνι κλπ)». Η Κ. Χουζούρη συζητά για το θέμα με τον Στράτο Θεοδοσίου, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.

156. ΡαδιοφωνικόςΣταθμόςτης Εκκλησίας της Ελλάδος. ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΝΕΑ ΜΕΡΑ (Ζ) Με την Κατερίνα Χουζούρη. Τετάρτη, 8 Φεβρουαρίου 2023. ώρα: 08.30 για το «Φεστιβάλ Καινοτομίας" που θα πραγματοποιηθεί στις 23-24 Μαρτίου 2023 στο Σεράφειο του Δήμου Αθηναίων, με τον Δρ. Στ. Θεοδοσίου. 

157. Απόψεις για τη θερινή ώρα, στον Αθήνα 9,84 στην εκπομπή της Μαργαρίτας Μυτιληναίου Πέμπτη, 23/3/23 και ώρα 8:40-8:50.

158.  Ραδιοφωνικός Σταθμός της Εκκλησίας της Ελλάδος, Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου 2023, ώρα 11:00-12:00. «Ο Νεύτων και η ανάπτυξη της επιστημονικής σκέψης. Η ιδέα του Θεού ως μεγάλου τεχνίτη». Η Αδαμαντία Μούρτζινου συζητά για το θέμα με τον Στράτο Θεοδοσίου, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.

159.  Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ. "Η ανακοίνωση της ΝΑΣΑ για την ύπαρξη UFO". Η Κατερίνα Σερέτη και ο Διονύσης Χατζημιχάλης συζητούν για το θέμα με τον Στράτο Θεοδοσίου, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου, ώρα 07:30-07:40.

160. Ραδιοφωνικός Σταθμόςτης Εκκλησίας της Ελλάδος, Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2023, ώρα 11:00-12:00. «Ηλεκτρισμός : ανακάλυψη και εφαρμογή του». Η Αδαμαντία Μούρτζινου συζητά για το θέμα με τον Στράτο Θεοδοσίου, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.

161. One Channel, Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2023. Ο δημοσιογράφος Σταμάτης Ζαχαρός, στην εκπομπή "Εδώ", συζητά για το θέμα της Θερινής-Χειμερινής ώρας με τον Στράτο Θεοδοσίου, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.

162. Γιατί στην Ελλάδα το βόρειο σέλας είναι κόκκινο - Πότε θα το ξαναδούμε. Ποιοι κίδυνοι ελλοχεύουν. Συνέντευξη στην Αναστασία-Βασιλική Γκολέμη. Newsbom 10 Oκτωβρίου 2023.

163. Γιατί το βόρειο σέλας έφτασε μέχρι τη Μακεδονία. Ο Στράτος Θεοδοσίου στον Δανίκα, εφημερίδα Το Πρώτο Θέμα, Κυριακή, 12 Νοεμβρτίου 2023. σελ. 48-50.

164. "Το Σύμπαν που μας περιβάλει" με την Αδαμαντία Μπούρτζινου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 89,4. "Κάθε μέρα νέρα μέρα", Τετάρτη 24 Ιανουαρίου 2024, ώρα: 9:00-9:15

165. "Οι αστερισμοίτης Μικρής και της Μεγάλης Άρκτου" με την Αδαμαντία Μπούρτζινου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 89,4. "Κάθε μέρα νέρα μέρα", Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου 2024, ώρα: 9:15-9:30.

166. "H 29η ημέρα του Φεβρουαρίου" με την Αδαμαντία Μπούρτζινου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 89,4. "Κάθε μέρα νέρα μέρα", Πέμπτη 29 Φεβρουαρίου 2024, ώρα: 9:15-9:30.

167. "H προσφορά του Αϊνστάιν στη Φυσική" με την Αδαμαντία Μπούρτζινου στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, 89,4. "Κάθε μέρα νέρα μέρα", Πέμπτη 14 Μαρτίου 2024, ώρα: 9:15-9:30. 

 

 

.

 

 .

 

ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΠΟστορίας κα

ι Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. ΙΩΝ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΩΝ

17. Αϊνστάιν και... βόμβα εμπνέουν Νταλί, του Γιώργου Κιούση, Ελευθεροτυπία, 5 Ιανουαρίου 2005.

Η θεωρία της σχετικότητας μέσα από το έργο του μεγάλου σουρεαλιστή - θέμα εργασίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών. Ώρα: 10:00-11:00

Τι σχέση έχει ο Αϊνστάιν με τον Σαλβαντόρ Νταλί; Εχουν κοινά χαρακτηριστικά η κβαντομηχανική και η θεωρία της σχετικότητας με το έργο του μεγάλου σουρεαλιστή; Μπορεί ένα ζωγραφικό έργο να λειτουργήσει ως το καταλληλότερο παράδειγμα προκειμένου να κατανοήσουν οι φοιτητές της αστροφυσικής πολύπλοκες θεωρίες και έννοιες της σχετικότητας αλλά και της ατομικής και κβαντικής φυσικής;

Στους επιστήμονες η σχέση Νταλί-φυσικής δεν ήταν άγνωστη εφόσον σε πάρα πολλά βιβλία αλλά και κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών παραδόσεων χρησιμοποιείται το έργο του Ισπανού ζωγράφου ως το καταλληλότερο παράδειγμα προκειμένου να κατανοήσουν οι φοιτητές πολύπλοκες θεωρίες και έννοιες της σχετικότητας αλλά και της ατομικής και κβαντικής φυσικής.

«Η έκπληξή μας», λέει ο δρ Μάνος Δανέζης, επίκουρος καθηγητής Αστροφυσικής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, «έγινε πολύ μεγαλύτερη όταν μία από τις καλές μας φοιτήτριες, η Μαρία Θωμά, ζήτησε να εκπονήσει μαζί μας διπλωματική πτυχιακή εργασία με θέμα ανάλογο εκείνου της διάλεξής μας στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με αφορμή την έκθεση του Νταλί. Η διπλωματική εργασία που εκπονήθηκε υπήρξε μια αποκάλυψη και απέδειξε ότι και το ελληνικό πανεπιστήμιο μπορεί όταν θέλει. Η εργασία αυτή, με τη θερμή συμπαράσταση της Ενωσης Ελλήνων Φυσικών, εκδίδεται σε βιβλίο από τις εκδόσεις Ελάτη με τον τίτλο "Salvador Dali και σύγχρονη φυσική. Η κβαντομηχανική και η θεωρία της σχετικότητας μέσα από το έργο του μεγάλου σουρεαλιστή"».

Ατομική βόμβα και Νταλί
Η έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι υπήρξε ένας σταθμός στη ζωή του Νταλί. Οπως έγραψε ο ίδιος: «Η ατομική έκρηξη στις 6 Αυγούστου του 1945 με συγκλόνισε εκ θεμελίων. Από τότε το άτομο είναι η αγαπημένη τροφή της σκέψης μου. Πολλά από τα τοπία αυτής της περιόδου εκφράζουν το μεγάλο τρόμο που ένιωσα με την ανακοίνωση της έκρηξης. Εφάρμοσα την παρανοϊκο-κριτική μου μέθοδο στην εξερεύνηση του κόσμου. Θέλω να δω και να καταλάβω τις δυνάμεις και τους κρυφούς νόμους των πραγμάτων, και αυτό προφανώς για να κυριαρχήσω πάνω τους. Για να διεισδύσω στην καρδιά των πραγμάτων ξέρω από διαίσθηση ότι κατέχω ένα εξαιρετικό όπλο: το μυστικισμό» (Σαλβαντόρ Νταλί, ΜυστικιστικόΜανιφέστο).

«Από τότε η προσπάθειά του», προσθέτει ο δρ Στράτος Θεοδοσίου, αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, «επικεντρώθηκε στο να εκφράσει με το δικό του τρόπο έννοιες όπως η ασυνέχεια και η ατομική φύση της ύλης, η σχετικότητα του χρόνου και του χώρου. Το μυστήριο της αντιύλης, ο μη ευκλείδειος χαρακτήρας του Σύμπαντος, τα φυσικά παράδοξα της εισαγωγής της τέταρτης διάστασης στη νέα κοσμική αντίληψη αποτέλεσαν μερικά από τα πλέον αγαπημένα του θέματα. Ολα τα προηγούμενα βέβαια πλαισιωμένα και εμποτισμένα αφ' ενός μεν από μια περίεργη και προσωπική θρησκευτικότητα, μεταφυσικού χαρακτήρα, αφετέρου δε από τη βαθιά επίδραση της προσωπικότητας της συντρόφου του, Γκαλά».

Η ασυνέχεια στην ύλη είχε εντυπωσιάσει τον Νταλί. Τίποτα δεν είναι έτσι όπως φαίνεται. Τα πάντα αποτελούνται από άλλα μικρά σώματα, τα άτομα. Τα πάντα αιωρούνται στο χώρο, χωρίς τίποτα να αγγίζει τίποτα. Η ίδια η θάλασσα είναι αναρτημένη σε μια μικρή απόσταση από τη γη», όπως αναφέρει και ο ίδιος. Το πόδι του στον προηγούμενο πίνακα βρίσκεται στο κενό κάτω από τη θάλασσα, που παρουσιάζεται σαν ένα αιωρούμενο μεταλλικό φύλλο. Το χέρι του ακουμπά τη στερεή επιφάνεια σαν να δίνει έμφαση στην ψευδαίσθηση της αφής και της ταξινόμησης σε στερεό, υγρό, αέριο. Το χέρι δεν «πιάνει», δεν έρχεται σε επαφή με τα αντικείμενα, αλλά οι ακραίοι δομικοί τους λίθοι βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις από αυτούς του χεριού. Ο εγκέφαλος συνειδητοποιεί σαν επαφή τις απωστικές δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ των πεδίων που περιβάλλουν τα δομικά συστατικά των δύο σωμάτων (χέρι - αντικείμενο). Οι κίονες του καμπαναριού χάνουν την ενιαία υλική τους οντότητα και παρουσιάζονται σαν ένα πλήθος σφαιριδίων σε διάταξη. Ο χώρος μεταξύ των σφαιριδίων, όπως επιτάσσει η σύγχρονη φυσική, δεν είναι πλέον κενός. Ετσι ο Νταλί, μέσα από τη διάταξη των δομικών λίθων, ενοποιεί το κενό με την ύλη, το άψυχο με το έμψυχο, το υγρό με το στερεό και το αέριο. Μέσα στη διάφανη αφαίρεση της εικόνας θάλασσα - ορίζοντας - ουρανός, ο Νταλί απορρίπτει την ψευδαίσθηση του κενού και βάζει μια περιοδική δομή σφαιριδίων, σαν αυτά να αποτελούν κόμβους ενός κρυσταλλικού πλέγματος στερεού, να εκτείνεται σε άπειρο βάθος. Τα σφαιρίδια συνδέουν το κενό με τη γεωμετρία και την ύλη, η προοπτική της διάταξής τους συγχέεται με το επίπεδο του προσώπου της Γκαλά και το σχηματίζει.

Οδηγός η Γκαλά
«Με τη σχετικότητα του χρόνου και του χώρου, καθώς και την αλληλεξάρτησή τους καταπιάνεται ο Νταλί στο έργο του Η Ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο (Το Ονειρο του Χριστόφορου Κολόμβου, 1958-59)», προσθέτει ο Μάνος Δανέζης. «Η Γκαλά παίζει το ρόλο του οδηγού και αποτελεί ένα σύμβολο νίκης για τον Χριστόφορο Κολόμβο. Το ρούχο της θείας παρουσίας της τυλίγει τον Κολόμβο και φτάνει μέχρι τον Νταλί που βρίσκεται μέσα στον πίνακα ως μοναχός και κρατάει τον Χριστό του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού. Ανάμεσα στις λόγχες εμφανίζεται η Σταύρωση, ενώ ανάμεσα στους παραταγμένους σταυρούς βρίσκεται ο Πάπας ως σύμβολο ισχύος. Πάνω από τη φιγούρα του Κολόμβου παρουσιάζεται το μέλλον του, η υποδοχή του από το βασιλιά Φερδινάνδο και τη βασίλισσα Ισαβέλλα και στην κορυφή η υποδοχή του από την Εκκλησία. Πρόσωπα και γεγονότα από διαφορετικές χρονικές περιόδους και διαφορετικούς τόπους συνυπάρχουν στο "τώρα" και το "εδώ" του Νταλί, που ταυτόχρονα βρίσκεται μέσα στη σύνθεση και έξω από αυτή ως δημιουργός της. Αυτό ακριβώς επιτάσσει και η γενική θεωρία της σχετικότητας».

«Δείγματα αντιύλης», συνεχίζει ο Στράτος Θεοδοσίου, «βρίσκουμε πολύ σπάνια και στιγμιαία. Η αντιύλη δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα στην ύλη γιατί η αντίστροφη διαδικασία, η συνάντησή τους, έχει αποτέλεσμα την εξαΰλωση, την εξαφάνιση των ζευγών σωματιδίων - αντισωματιδίων, με σύγχρονη έκλυση μεγάλων ποσών ενέργειας. Η Παναγία του Νταλί επωφελείται από την τεράστια αυτή ισχύ. Η Παρθένος δεν ανέρχεται στους ουρανούς από τη δύναμη της προσευχής της. Ανέρχεται από αυτή καθαυτή τη δύναμη των αντιπρωτονίων της. Ο Νταλί αντικαθιστά το σταυρό του μαρτυρίου με το ανάπτυγμα της ορατής από τον άνθρωπο τρισδιάστατης προβολής, του αόρατου για τις ανθρώπινες αισθήσεις τετραδιάστατου υπερκύβου. Το ανθρώπινο και αισθητό σώμα του Χριστού ταυτίζεται με μια αισθητή τρισδιάστατη προβολή ενός υπεραισθητού τετραδιάστατου γεγονότος, το οποίο στην πραγματικότητα είναι και η φύση του Ιησού».

 

 ---------------------------------------------------------------------------------------------

23. Προσωπική Συνέντευξη, στην Τόνια Αγιοπετρίτη. Περιοδικό Οδοδείκτες, τεύχος 31, Μάρτιος-Απρίλιος 2006.


Η εξαιρετική τηλεοπτική εκπομπή ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑ που ξεκίνησε στις 21 Οκτωβρίου 2005 στην ΕΤ3, προκάλεσε το ενδιαφέρον μας. Πρωταγωνιστές της δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι αστροφυσικοί Μάνος Δανέζης και Στράτος Θεοδοσίου. Ο λόγος για παράλληλα, αντιπαράλληλα και παλλόμενα σύμπαντα, για κανιβαλισμό γαλαξιών, για ηλεκτρομαγνητικά φάσματα, χορδές και αιωρούμενα σωματίδια, για πυκνώματα ύλης, για πεδία ταχυτήτων, για αστρικές ατμόσφαιρες... Ποιοι είμαστε; Πού βρισκόμαστε; Πού πάμε; Θελήσαμε να τους συναντήσουμε. Δεν ήταν εύκολο να συνδυάσουμε και τους δύο σε μια συνέντευξη. Πολλές υποχρεώσεις, συνεχείς μετακινήσεις. Τελικά το ραντεβού μας για την συνέντευξη ορίστηκε με τον Στράτο Θεοδοσίου. Με υποδέχθηκε με ευγένεια στο γραφείο του στην Πανεπιστημιούπολη Αθηνών, πρόθυμος να διαθέσει τον χρόνο του στους Οδοδείκτες. Έκλεισε τα τηλέφωνα, έβαλε σημείωμα έξω από την πόρτα του «Δεν είμαι διαθέσιμος» και ξεκινήσαμε.

Η εκπομπή σας έχει τίτλο Το Σύμπαν που Αγάπησα. Τι σας έκανε να αγαπήσετε το σύμπαν;

Η ιστορία ξεκίνησε όταν ήμουνα δώδεκα χρονών. Πρόσκοπος τότε, είχε έρθει στο προσκοπείο μας να μας κάνει μια διάλεξη κάποιος αστροφυσικός. Αυτά που μας είπε με συγκλόνισαν. Εντυπωσιάστηκα τόσο πολύ που έβαλα σκοπό της ζωής μου να γίνω αστρονόμος. Και έγινα!. Ξέρετε στους προσκόπους μαθαίνουν τα παιδιά την επαφή με τη φύση. Το πρωί είχαμε τα προσκοπικά παιχνίδια στο ύπαιθρο και το βράδυ συνήθως παρατηρούσαμε τον έναστρο ουρανό. Ήρθε και ο αστρονόμος μας μίλησε γι' αυτόν τον ουρανό... Μαγεύτηκα. Το πρώτο βιβλίο που γράψαμε με τον Μάνο Δανέζη ήταν ένα απωθημένο μου από τότε, που δεν υπήρχε στην ελληνική βιβλιογραφία, Τα Άστρα και οι Μύθοι τους. Τώρα κάνω εγώ διαλέξεις για τους αστερισμούς στους προσκόπους...

 

Συναντήσατε εμπόδια που θα μπορούσαν να αναχαιτίσουν αυτήν την απόφασή σας;
Είχα αντίθετες πιέσεις από τους γονείς μου. Ο πατέρας μου ήταν στον ΟΤΕ και ήθελε να πάω εκεί να εργαστώ. Ζούσαμε χρόνια δύσκολα και οι νοοτροπίες των γονιών ήταν διαφορετικές. Τότε πήγαινα και στις κατασκηνώσεις του ΟΤΕ, γνώριζα πιο πολλούς προϊσταμένους από τον πατέρα μου. Μου έλεγαν λοιπόν αυτοί: «Στράτο, σε θέλουμε στον ΟΤΕ...». Εγώ όμως τους απαντούσα «Όοοχι!». Ήταν ευθύς εξ αρχής ο στόχος μου η αστροφυσική. Αργότερα αγάπησα το σύμπαν ακόμα περισσότερο όταν άρχισα να το ανακαλύπτω με τα μαθηματικά. Δεν έχουνε πει οι αρχαίοι: «Ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί;», Ε, μέσα από τα μαθηματικά βρήκα μια άλλη μορφή του σύμπαντος πάρα πολύ ωραία... Έτσι είχα μια μορφή του σύμπαντος από την παρατήρηση του ουρανού. Δεύτερη μορφή του σύμπαντος μέσα από τις μαθηματικές εξισώσεις. Αργότερα δε και μια τρίτη μορφή του σύμπαντος μέσα από τη φυσική. Ε, τι άλλο να κάνω; Το αγάπησα τόσο που μου ήταν αδύνατον να μην ακολουθήσω αυτή την επιστήμη/επάγγελμα!

 

Το σύμπαν μας αγαπάει;
Ναι, μας αγαπάει πάρα πολύ. Είναι φτιαγμένο σύμφωνα με την ανθρωποκεντρική μορφή, ειδικά για τον άνθρωπο. Εγώ το πιστεύω αυτό και παρ' ότι λέμε όλοι μας ότι υπάρχουν άπειρα σύμπαντα αντιπαράλληλα κλπ., είναι έτσι δομημένο το σύμπαν το δικό μας -γιατί πιθανότατα υπάρχουν και άλλα σύμπαντα- για να ζήσει αυτή η μορφή που λέγεται άνθρωπος.

Έχετε διαπιστώσει ότι αντιδρά στις συμπεριφορές μας το σύμπαν; Με άλλα λόγια η φύση μας εκδικείται;
Η φύση η δικιά μας μέσα στο σύμπαν είναι κάτι το αμελητέο. Δεν ασχολείται το σύμπαν με τη φθορά που κάνουμε εμείς στη γη, γιατί έχει πάρα πολλές αντίστοιχες τοποθεσίες για να επιζήσει ο «άνθρωπος». Εμείς είμαστε ανόητοι να μην καταλαβαίνουμε τα μηνύματα της γης, ενός πλανήτη... Το σύμπαν μας αγαπάει και μας προσέχει.

 

Και αντιδρά στις συμπεριφορές μας;
Όχι. Προσπαθεί να μας δείξει πώς να το κατανοήσουμε.

 

Εξηγήστε μας, πώς το προσπαθεί;
Με την εξής έννοια. Λαμπρά μυαλά κατά καιρούς δίνουν κάποια τομή στο χωροχρονικό γίγνεσθαι. Δηλαδή, το σύμπαν δεν είναι τρισδιάστατο όπως το αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας, είναι τετραδιάστατο -αποδεδειγμένο αυτό από τον Αϊνστάιν- οι τρεις διαστάσεις του χώρου και η μία του χρόνου, έτσι; Εάν σκεφτόταν κάποιος από την αρχαιότητα να βγάλει μια άλλη γεωμετρία εκτός από αυτήν του Ευκλείδη θα τον κοίταζαν κάπως περίεργα. Το έκαναν όμως, αργότερα, δύο επιστήμονες, ένας Γερμανός και ένας Ρώσος. Ο Ρήμαν και ο Λομπατζέφσκι. Αυτοί δόμησαν δύο άλλες γεωμετρίες. Ανάλογα λοιπόν με τη γεωμετρία με την οποία μελετάμε το σύμπαν, ανακαλύπτουμε και άλλα τμήματά του. Να δώσω ένα απλό παράδειγμα. Λέμε όλοι να φέρουμε μια ευθεία πάνω στη γη. Μα η γη είναι σφαίρα, τι ευθεία θα φέρεις; Όταν έχεις λοιπόν μια σφαίρα τεράστια και πάρεις ένα μικρό κομματάκι, νομίζεις ότι είναι ευθεία. Για να μεγαλώσουμε λίγο αυτό το κομματάκι. Θα γίνει τόξο. Για να το μεγαλώσουμε λίγο πιο πολύ. Θα γίνει κύκλος. Άρα, ανάλογα με τη γεωμετρία που μελετάς κάτι, έρχεται και το αντίστοιχο γεγονός. Λέμε για ευθείες. Δεν υπάρχουν ευθείες στο σύμπαν. Συνεπώς το σύμπαν μπορεί να είναι επίπεδο, όπως το βλέπουμε εμείς, μπορεί να είναι καμπύλο, μπορεί να είναι υπερβολικό...

Έχει όρια το σύμπαν;
Εμείς οι αστρονόμοι λέμε ότι είναι πεπερασμένο, χωρίς όρια! Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, το οποίο τονίζω ότι δεν είναι σωστό, αλλά απλό και έτσι κατανοητό... Πάρτε ένα μπαλόνι, είναι πεπερασμένο έτσι δεν είναι; Φουσκώστε το να μεγαλώνει, να μεγαλώνει... Πού είναι τα όριά του; Δεν έχει. Είναι πεπερασμένο, χωρίς όρια. Αυτό βέβαια ισχύει σαν ένα παράδειγμα για τους μαθητές και δεν ισχύει για το σύμπαν που είναι τετραδιάστατο και το διέπει μια άλλη γεωμετρία.

Τι βρίσκεται πέρα από τα όριά του;
Α, εδώ πάνε τα άλλα σύμπαντα, τα αντιπαράλληλα σύμπαντα.

Δεν υπάρχει κενό;
Δεν υπάρχει κενό για τη σύγχρονη αστροφυσική. Το κενό είναι πιο πλήρες από το πλήρες. Αν είχαμε άλλη διακριτική ικανότητα θα βλέπαμε τα μόρια της σκόνης που ίπτανται, τις αρωματικές ενώσεις... Τα πάντα.. Ευτυχώς που δεν τα βλέπουμε και έτσι μπορούμε να βλέπουμε ο ένας τον άλλον! Αυτό εξαρτάται από τη δυναμική των αισθήσεών μας. Τη διακριτική μας ικανότητα. Είναι πολύ απλό να το καταλάβουμε, με την εξής έννοια: Στρέφουμε τα μάτια μας στον ουρανό. Πόσα άστρα βλέπουμε; «Α, εκατομμύρια άστρα», λέμε. Ψέματα! Μετρημένα λιγότερα από τρεις χιλιάδες είναι στο βόρειο ημισφαίριο. Εάν πάρουμε κιάλια θα βλέπουμε δέκα χιλιάδες. Εάν πάρουμε ένα μεγάλο τηλεσκόπιο θα βλέπουμε εκατό χιλιάδες. Εάν πάμε σε ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια, όπως το Πάλομαρ ας πούμε, θα βλέπουμε τέσσερα εκατομμύρια αστέρια. Για τί κενό μιλάμε, λοιπόν; Σε αυτή την περιοχή που με το γυμνό μάτι βλέπω τρεις χιλιάδες αστέρια, με το τηλεσκόπιο βλέπω τέσσερα εκατομμύρια αστέρια...

Είναι θέμα λοιπόν δυνατοτήτων των αισθήσεών μας. Όπως, ανάλογα με το επίπεδο της συνειδητότητας στην οποία βρισκόμαστε, κατανοούμε ή δεν κατανοούμε κάποια πράγματα.
Βλέπετε το εξώφυλλο αυτού του βιβλίου; (Δείχνει το εξώφυλλο από τον δεύτερο τόμο του βιβλίου του: Το Σύμπαν που αγάπησα). Δεν είναι φτιαχτό. Είναι τα παράλληλα σύμπαντα. Αυτό είναι το δικό μας. Τα άλλα δεν ξέρουμε τι περιέχουν. Υπάρχουν όμως!
Και για να είμαστε πιο σαφείς. Σύμπαν είναι ελληνική λέξη. Συν και παν. Υπάρχουν πολλοί κόσμοι, ένας από αυτούς είναι αυτός στον οποίο εμείς ζούμε. Ένα το σύμπαν! Τώρα το πού είναι, το πώς είναι, κανείς δεν ξέρει. Αλλά σε αυτό το σύμπαν υπάρχουν παράλληλοι και αντιπαράλληλοι κόσμοι. Άλλοι καθρεφτίζονται...

Με χώρο και χρόνο;
Ακριβώς το ίδιο. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Μεγάλοι της Αστροφυσικής σε παγκόσμια κλίμακα -π.χ. ο Τζων Άρτσιμπαλ Χουίλερ είναι ένας από αυτούς, αλλά και πολλοί άλλοι- λένε ότι πρέπει να υπάρχει ακριβώς ένα σύμπαν ή μια γη ίδια με εμάς. Δηλαδή όπως μιλάμε αυτή τη στιγμή καθρεφτιζόμαστε σε έναν άλλο κόσμο, ο οποίος είναι ίδιος ακριβώς με εμάς. Αυτό δεν είναι τωρινό.

Δεν μιλάμε για ψευδαίσθηση;
Όχι! Είναι πραγματικότητα, λένε οι θεωρίες, μέχρι να καταρριφθούν. Και λένε μάλιστα -αυτό το λέει και ο Χώκιν, το λέει και ο Πενρόουζ, το λέει και ο Χουίλερ, αλλά το λέγανε και οι αρχαίοι στωικοί, ότι «όπως μιλάει τώρα ένας Σωκράτης, στην κυκλική εναλλαγή του χρόνου, πάλι ένας Σωκράτης θα μιλάει μετά από τόσα χρόνια,. στο ίδιο δέντρο, ακριβώς με τους ίδιους μαθητές!». Και υπολογίζανε το έτος πόσο διαρκεί -το έτος, όχι οι 365 ημέρες... Και τα μετέφερε έπειτα στη χριστιανική θεολογία ο επίσκοπος Έμεσας στη Συρία, ο Νεμέσιος. Θέλω να τονίσω ότι υπάρχει μια αλληλουχία. Δηλαδή το είπαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, το είπε ο Σωκράτης ή οι προσωκρατικοί, πέρασε στη χριστιανική κοσμοθεωρία, πέρασε στη θεωρία των αστρονόμων και των φυσικών, ήρθε στους καινούργιους αστροφυσικούς και ξαναγυρνάει πάλι στις ρίζες του.

Ότι υπάρχουν παράλληλα και αντιπαράλληλα σύμπαντα...
Ο Επίκουρος πρώτος, στην επιστολή προς τον Πυθοκλέα νομίζω, στον Ηρόδοτο, τάχει πει όλα!. Επίσης όλη αυτή η διαπάλη με τα γεωκεντρικά ή τα ηλιοκεντρικά συστήματα πάλι από εκεί ξεκινάει.

Μιλάμε για τις ίδιες διαστάσεις;
Ναι, για τις ίδιες διαστάσεις, όταν λέμε στα αντιπαράλληλα. Απλώς για κάποιον λόγο, εδώ, ορατά, δημιουργήθηκαν τρεις διαστάσεις και όχι άλλες. Δηλαδή ξέρουμε μήκος, πλάτος, ύψος. Μάλιστα, γιατί αυτές οι τρεις διαστάσεις και όχι και ο χρόνος; Είναι ερωτήματα τα οποία θα λύσει πιστεύω η φυσική επιστήμη, στη πάροδο των αιώνων.

 

Μια και μιλάμε για το χώρο και τον χρόνο, να σας ρωτήσω τι σημαίνει όταν λέμε ότι το σύμπαν διαστέλλεται; Δημιουργείται νέος χώρος και νέος χρόνος;
Ακριβώς. Να σας το εξηγήσω. Ο Αϊνστάιν μίλαγε για ένα στατικό σύμπαν, γιατί έτσι «βόλευε» όλη την κοσμοθεωρία της εποχής του. Αυτά είχε διδαχθεί και αυτά πίστευε ο ίδιος. Και μάλιστα επειδή δεν μπορούσε να λύσει τις εξισώσεις πεδίου από την θεωρία της σχετικότητας δημιούργησε την λεγόμενη κοσμολογική σταθερά. Δηλαδή είπε, για να μπορούν οι εξισώσεις μου πεδίου να μη μου δίνουν ένα σύμπαν το οποίο είναι διαφορετικό από αυτό που λέω εγώ, το οποίο θεωρώ στατικό, να βάλω μία κοσμολογική σταθερά. Αυτή συμβολίζεται με λάμδα (λ) διεθνώς και θεωρήθηκε το μεγαλύτερο μελανό σημείο της καριέρας του. Δηλαδή, δεν πίστεψε ο ίδιος στις εξισώσεις του, έβαλε έναν επιπλέον παράγοντα για να μπορεί να έχει λύσεις στο εσφαλμένο σύμπαν που έλεγε και τελικά ήρθαν άλλοι αστρονόμοι οι οποίοι απέδειξαν ότι η κοσμολογική σταθερά δεν μπορεί να έχει κάποιες τιμές, αλλά πρέπει να είναι μηδέν (λ=0). Την απόδειξη ότι το σύμπαν διαστέλλεται και δεν είναι στατικό, όπως υποστήριζε όχι μόνον ο Αϊνστάιν αλλά όλη η γερμανική σχολή και κουλτούρα της εποχής του, έδωσαν οι παρατηρήσεις από το Αστεροσκοπείο του Μάουντ Ουίλσον στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήταν ο Έντουιν Χαμπλ (1929) ένας Αμερικανός αστρονόμος, αυτός ο οποίος βρήκε την λεγόμενη μετατόπιση των γαλαξιών στο ερυθρό, του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Άρα λοιπόν γνωρίζουμε ότι κάποια ουράνια σώματα απομακρύνονται το ένα από το άλλο. Αυτό είναι η καλύτερη προσέγγιση που έχουμε μέχρι σήμερα, για να μη γυρίσουμε σε άλλες θεωρίες που λένε ότι, ξέρετε το σύμπαν μπορεί να διαστέλλεται αλλά μπορεί και να συστέλλεται...

Το σύμπαν εξελίσσεται;
Ναι. Με την έννοια ότι δημιουργούνται συνεχώς καινούργια αστέρια, καινούργιοι γαλαξίες, αλλά και ότι ο ένας γαλαξίας τρώει τον άλλον - αυτό λέγεται κανιβαλισμός των γαλαξιών. Στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα είχαν γίνει παρατηρήσεις πριν από χρόνια, που επιβεβαιώθηκαν από καινούργιες έρευνες, οι οποίες δείχνουν ότι σε μια περιοχή που πριν δεν μπορούσαμε να δούμε αστέρια, τώρα με το ίδιο τηλεσκόπιο ανακαλύπτουμε δύο καινούργια. Συνεπώς εκεί είναι ένας τόπος γέννησης. Είναι γεννήτορας αστεριών το Νεφέλωμα του Ωρίωνα..

Τώρα που αναφερθήκατε στον Ωρίωνα σκέφθηκα συνειρμικά τη ρήση: «..Αναζητήσατε τον ποιούντα τις Πλειάδες και τον Ωρίωνα, Θεός το όνομα Αυτού, Πατήρ των Φώτων...». Λένε ότι το σύμπαν εξελίσσεται επειδή εξελίσσεται ο δημιουργός του, τι έχετε να μας πείτε πάνω σε αυτό;
Ο Δημιουργός εξελίσσεται;... Δεν ξέρω, δεν το πιστεύω αυτό. Ο Δημιουργός δημιουργεί. Από εκεί και ύστερα ίσως εμείς εξελισσόμαστε για να κατανοήσουμε τον Δημιουργό μας. Υπάρχει μία τάση στη σύγχρονη αστροφυσική, στις αναζητήσεις ιδιαίτερα -ξέρετε η αστροφυσική και η κοσμολογία γενικότερα είναι το φιλοσοφικό μέρος της φυσικής- που λέει ότι όπως έχουμε την όραση, την ακοή και τις άλλες αισθήσεις, έτσι θα αναπτυχθεί και ο νους μας και θα γίνει μια καινούργια υπεραίσθηση... Με τον νου, άλλωστε, καταλαβαίνουμε το σύμπαν. Δηλαδή λέμε ότι είναι τετραδιάστατο. Διότι βλέπουμε και αισθανόμαστε μεν ότι είναι τρισδιάστατο, αλλά αν βάλουμε κάτω τα μαθηματικά και τη φυσική αποδεικνύουμε ότι είναι τετραδιάστατο.

Μιλάμε για τέσσερις διαστάσεις... Τι σημαίνει για σας η πέμπτη διάσταση;
Και πέμπτη και έκτη και όγδοη και ενδέκατη...

Έχουμε φτάσει στη δέκατη τρίτη;
Ναι, γιατί θεωρούμε ότι υπάρχουν οι τρεις διαστάσεις τις οποίες αντιλαμβανόμαστε, η τέταρτη διάσταση την οποία έβαλε μέσα ο Αϊνστάιν με τις εξισώσεις του. Μιλάμε πια για χώρο και για χρόνο ενιαίο, δεν μπορείς να μελετήσεις τον χωρόχρονο ξέχωρα, πας σε λανθασμένες διατυπώσεις. Πάρτε το χλώριο και το νάτριο. Μαζί κάνουν το αλάτι, χρυσάφι το αλάτι... Χωριστά, το νάτριο και το χλώριο, είναι δηλητήρια για τον οργανισμό. Άρα λοιπόν, αν χωρίσεις τον χώρο από τον χρόνο δεν έχεις τα κατάλληλα αποτελέσματα για αυτό που λέμε συμπαντικός χωρόχρονος. Τώρα, λένε οι επιστήμονες ότι υπάρχει και πέμπτη διάσταση και έκτη και ενδέκατη και δέκατη τρίτη. Συμπαγοποιημένες. Είναι σαν να είναι η μία διπλωμένη μέσα στην άλλη και δεν μπορούμε να τις ανοίξουμε. Εάν μπορέσουμε να τις ανοίξουμε, δηλαδή αν αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε την τέταρτη και πάμε στην πέμπτη και στην έκτη, καταλαβαίνετε που έχει να φθάσει ο ανθρώπινος νους!

Τι θα σήμαινε η πέμπτη;
Κάτι διαφορετικό από αυτό που δομούμε σήμερα ως σύμπαν.

Κάτι που δεν υπάρχει ακόμα στην κατανόησή μας;
Δεν υπάρχει ακόμα στην κατανόησή μας και εγώ νομίζω ότι είναι ακόμα πολύ πέραν. ακόμα και για να καταλάβουμε αυτό πως είναι.

Και μιλάμε ακόμα για την πέμπτη, ενώ η επιστήμη έχει αγγίξει την πιθανότητα να υπάρχει ενδεχομένως δέκατη τρίτη;
Έτσι ακριβώς. Πάντα όμως με την προϋπόθεση ότι δεν θα έρθει μια άλλη θεωρία που θα αλλάξει δραματικά τη μέχρι στιγμής παραδεκτή θεωρία. Γιατί πάντοτε μιλάμε με θεωρίες. Η θεωρία δημιουργεί μοντέλα, πρότυπα. Με τα πρότυπα μελετάς το υπάρχον. Αν το πρότυπό σου δεν ταιριάζει στο υπάρχον, αλλάζεις το πρότυπό σου. Άρα, σκέφτομαι το πρόβλημα, δημιουργώ τα μαθηματικά, με τα μαθηματικά δημιουργώ το πρότυπο και μελετάω αυτό που πρέπει να μελετήσω.

Ποιο είναι το μέσον που θα σας βοηθήσει να ξεδιπλώσετε αυτές τις διαστάσεις;
Μόνον αυτό. Ο νους μας.

Υπάρχει περίπτωση να είναι και η καρδιά;
Θα σας πω. Όχι η καρδιά, η ψυχή. Είχαμε γράψει με τον Μάνο Δανέζη κάπου, ότι ο νους και η ψυχή είναι τα δυο στοιχεία που μας κάνουν να έχουμε και μεις αυτό που λένε σπέρμα του Δημιουργού.

Τον θείο σπινθήρα...
Έτσι μπράβο! Αυτόν! Ποιος είναι; Η ψυχή και ο νους, το πνεύμα για να ακριβολογούμε.

Δηλαδή πιστεύετε ότι αυτός είναι ο συνδυασμός που θα μας ανοίξει τις υπόλοιπες διαστάσεις;
Όχι μόνο το πιστεύω, αλλά το έχω γράψει κιόλας για να μην υπάρχει αμφιβολία.

Υπεισέρχεται εδώ ο παράγων πίστη;
Να σας πω. Αν μπορείς να βρεις την αλήθεια με αυτό που λέγεται πίστη, είσαι πραγματικά ευτυχισμένος! Βέβαια και υπεισέρχεται. Πιστεύεις σε κάτι και προσπαθείς να το πετύχεις! Αν μάλιστα μιλάμε σε κάτι σχετικό με τον Χριστιανισμό, εάν έχεις βρει εκεί την πίστη και μέσω της πίστης την πληρότητα, είσαι ευτυχισμένος...

Πώς το αντιλαμβάνεσθε αυτό;
Να σας πω. Χθες είχαμε ένα πολύ ωραίο συνέδριο «Επιστήμη και Θεός» στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Παρά τον βροχερό καιρό και την ακατάλληλη ώρα, όχι μόνον ήταν γεμάτες όλες οι θέσεις αλλά υπήρχαν και περί τους εκατό όρθιους... Η δική μου τοποθέτηση ήταν «Αθέατος κόσμος και σύγχρονη φυσική». Δηλαδή όταν λέμε αθέατος κόσμος, πνευματικός κόσμος, που μάλλον είναι θεολογικό το αντικείμενο, τί έχει να πει πάνω σε αυτά η σύγχρονη φυσική; Και έχει να πει πολλά! Γιατί ο μη υπαρκτός κόσμος των αισθήσεων είναι αυτός ο διαφορετικός κόσμος του κτιστού και του ακτίστου. Η χριστιανική θρησκεία μιλάει για το κτιστόν και για το άκτιστον...

Μιλάμε για ορατό και μη ορατό σύμπαν. Πώς υποπίπτει στην αντίληψη των επιστημόνων η ύπαρξη του μη ορατού σύμπαντος;
Είναι ο αθέατος κόσμος που δεν είναι αντιληπτός από τις αισθήσεις μας και όμως είναι κατανοητός από τον νου μας. Δηλαδή, μπορούμε να τον περιγράψουμε, μπορούμε να τον δείξουμε, μπορούμε να τον κάνουμε κατανοητό στους μυημένους. Ένα ωραίο παράδειγμα είναι ένας πίνακας του Σαλβατόρ Νταλί, έργο του 1954, που βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης και στον οποίο απεικονίζεται όλο αυτό το μεγαλείο. Κοιτάξτε προηγουμένως εδώ, (μου δείχνει ένα πίνακα του Νταλί) αυτά είναι τα σύμπαντα, όπως είναι με την καμπυλότητα (ε) ίσον με το μηδέν, με (ε) μεγαλύτερο του μηδενός και με (ε) μικρότερο του μηδενός. Δηλαδή, εδώ έχουμε την Ευκλείδεια γεωμετρία, τη σφαιρική γεωμετρία του Ρήμαν και τη γεωμετρία του Λομπατζέφσκι. Ανάλογα με τη γεωμετρία που μελετάμε έχουμε και διαφορετικές τιμές. Νάτο, αυτό εδώ είναι (μου δείχνει πάλι τον εσταυρωμένο του Νταλί).
Αυτός είναι ένας υπερκύβος. Δεν είναι απλώς μια εικόνα που λέμε: να, ο Νταλί τι ωραίο σταυρό έφτιαξε με κύβους. Αρχίζεις από τον μονοδιάστατο κύβο -έτσι λέμε στα μαθηματικά- που είναι η ευθεία. Πας στον δισδιάστατο κύβο που είναι το τετράγωνο. Πας στον τρισδιάστατο κύβο που πραγματικά είναι ο κύβος που ξέρουμε. Προβάλλεις αυτόν τον τρισδιάστατο στον τετραδιάστατο χώρο, με τα μαθηματικά και το ανάπτυγμα του υπερκύβου θα είναι πια αυτό. Αυτό λοιπόν δείχνει το τι είναι ορατό στον τρισδιάστατο χώρο από τον τετραδιάστατο αντίστοιχο. Αυτό γίνεται ορατό από τον τετραδιάστατο χώρο που δεν τον αντιλαμβάνομαι. Είναι η προβολή του. Τι σημαίνει αυτό; Έχουμε ένα χώρο και ένα αντικείμενο. Αυτό είναι η προβολή του. Είναι διαφορετικό από τη σκιά. Ο Νταλί το κατάλαβε και έφτιαξε αυτόν τον υπερκύβο, που έρχεται από μη αισθητό χώρο σε εμάς, με το ορατό σώμα του Θεανθρώπου που είναι αυτό (όλη αυτή την ώρα μου δείχνει σημεία του πίνακα).
Αυτός είναι ένας υπαινιγμός για το θείον. Δεν είναι αντιληπτά και τα δύο. Έρχονται και γίνονται αντιληπτά στον χώρο μας. Δηλαδή η υπερβατική φύση του Ιησού γίνεται αντιληπτή με το σώμα το ανθρώπινο, ο υπερβατικός υπερκύβος έρχεται και γίνεται αντιληπτός σαν ανάπτυγμα αυτού του κυβιστικού σταυρού... Ξέρετε μου έκανε εντύπωση ότι όλοι αυτοί που παρακολούθησαν το χθεσινό συνέδριο δεν έκαναν ερωτήσεις πάνω στη διάλεξή μου, αλλά στο τι πιστεύω εγώ για τον Θεό κλπ. «Τι είναι για εσάς ο Θεός;» με ρώτησαν. Μα εγώ είμαι τόσο μικρός για να απαντήσω αυτήν την ερώτηση. Ό,τι καταλαβαίνει ο καθένας και ό,τι έχει στην ψυχούλα του, αυτό είναι για αυτόν ο Θεός. Και φυσικά ο Θεός για τον καθένα βιώνεται και «φανερώνεται»! Ξέρετε, εκτός από Αστροφυσική, κάνω με τους φοιτητές Ιστορία και Φιλοσοφία της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών, γιατί είναι πολύ σημαντικό να δουν τις ρίζες... Ξεκινάμε δηλαδή από προσωκρατικούς μέχρι Γαλιλαίο, μια τομή, και από Γαλιλαίο μέχρι τη Θεωρία των Πάντων. Λέει, λοιπόν, κάπου ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ότι «Θεός είναι μία περιφέρεια, της οποίας το κέντρο βρίσκεται παντού και η περιφέρειά του πουθενά!».
Με τον Μάνο Δανέζη ισχυριζόμαστε ότι κακώς λέγεται πως η επανάσταση των φυσικών επιστημών έγινε τον 17ο αιώνα. Εμείς πιστεύουμε ότι έγινε τον 6ο π.Χ. αιώνα. Δηλαδή, αντιδάνεια δυτικών είναι όλα αυτά που λένε. ΄Ηταν ο μύθος: μύθος, θρησκεία, μύθος... Έρχεται ο Θαλής ο Μιλήσιος και οι προσωκρατικοί και λένε «τι είναι αυτά;» και κάνουν την επανάσταση που κράτησε μέχρι το 1700 μ.Χ. Αυτή ήταν η πρώτη επανάσταση. Η δεύτερη δεν ήταν επανάσταση, ήτανε ρήξη. Ρήξη απέναντι στον Αριστοτελισμό. Και καλά κάνανε... Δεν ήταν μόνον ο Αριστοτέλης, ήταν και ο Πλάτωνας και οι προσωκρατικοί, ο Δημόκριτος, ο Λεύκιππος... Τρίτη επανάσταση ο 20ός αιώνας με τις θεωρίες των χορδών και υπερχορδών, σύμπαντα διαφορετικά, αντιπαράλληλα... Έχουμε ζαλιστεί και εμείς που τα λέμε.

Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στον τρόπο που σκέπτεται και κινείται η σύγχρονη επιστήμη;
Η σύγχρονη επιστήμη, αυτή που είναι στην πρωτοκαθεδρία αυτή τη περίοδο είναι: στοιχειώδη σωμάτια, κβαντική φυσική, αστροφυσική. Αυτή είναι η αιχμή της έρευνας. Ψάχνουμε να δούμε πώς έχει δομηθεί αυτό το οποίον λέμε «άτομο». Δεν το έχουμε καταλάβει ακόμα. Ίσως είχαν δίκιο όταν έλεγαν ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος «α και τομή». Δεν ομιλούσαν για αυτό που είπαν οι σύγχρονοι «άτομο», μιλούσαν για τον στοιχειώδη πυρήνα. Ξέρετε όλο βρίσκουμε σωματίδια. Όταν φτάσουμε εκεί, που θα φτάσουμε και μάλιστα σύντομα, θα λυθούν πάρα πολλά προβλήματα... Θέλετε να τα πείτε ενέργεια, θέλετε να τα πείτε συγκρότηση του σύμπαντος...

Τι θα καταλάβουμε όταν φτάσουμε εκεί;
Θα καταλάβουμε ποια είναι η πραγματική δομή μας. Εμείς «άτομα» είμαστε. Λένε ότι είμαστε σκόνη από τις εκρήξεις των σούπερ νόβα, των υπερκαινοφανών. Από εκεί ήρθαμε και εκεί ανήκουμε... Αστρόσκονη... Χθες κάποιος μας χαρακτήρισε «αστρόπνευστους»...

Μιλήσατε για εκρήξεις. Υπάρχει το ερώτημα αν συνέβη πραγματικά η Μεγάλη Έκρηξη. Εσείς τι λέτε; Και αν με την Μεγάλη Έκρηξη άρχισε η δημιουργία της ύλης, τι ήταν αυτό που εξερράγη και σε τι είδους χώρο;
Λείπει μια λέξη από την ερώτησή σας. Η «θεωρία» της Μεγάλης Έκρηξης. Αυτό τα λέει όλα. Εάν ξεκινήσουμε παλιά από όλες τις μυθολογίες, που εμείς οι αστρονόμοι λέμε κοσμογονία, έχουμε μελετήσει κοσμογονία από τους Αϊνού μέχρι τους Φινλανδούς, από εμάς έως τους Αζτέκους. Όλοι μιλάνε για κοσμικό αυγό. Τι πάει να πει κοσμικό αυγό; Συμπυκνωμένη ύλη, η οποία κάποια στιγμή εξερράγη. Το αυγό έδωσε το σπέρμα, τη ζωή. Μέσα του κρύβει μια ζωή. Άρα λοιπόν ήταν πολύ πιθανόν ο οποιοσδήποτε κοσμολογικός μύθος, οποιαδήποτε σκέψη του ανθρώπου, ειδικά μάλιστα των αστρονόμων -οι ιερείς ήταν και αστρονόμοι εκατό τοις εκατό- έπρεπε να ξεκινήσει από το κοσμικό αυγό. Το βρίσκουμε το κοσμικό αυγό. Και κυρίως στην Ελλάδα, στους Ορφικούς Ύμνους. Μιλούν για τον Φάνητα, ο Φάνητας είναι το φως, είναι η ενέργεια. Συνεπώς, αν ήσουν λίγο διορατικός θα είχες διαβάσει. Και είχαν διαβάσει. Ο Μπόλτζμαν, ο Αϊνστάιν, ο Σρέντιγκερ, ο Χάιζενμπεργκ, όλοι αυτοί είχαν διαβάσει τους αρχαίους Έλληνες. Δεν το λέμε εμείς από αρχαιολατρία, το λένε οι ίδιοι. «Είχα σπουδάσει» λέει «και διάβαζα στο πρωτότυπο τους αρχαίους ΄Έλληνες». Πήραν την ιδέα, είχαν το μαθηματικό και φυσικό υπόβαθρο και την έντυσαν. Κανείς τους δεν το έκρυψε. Και παρουσίασαν ο καθένας τη θεωρία του. Η θεωρία της Μεγάλης ΄Έκρηξης έχει δημιουργηθεί από ένα Βέλγο ιερωμένο και αστρονόμο τον Αββά Τζωρτζ Έντουαρντ Λε Μαίτρ, ο οποίος είπε ότι «είχαμε το κοσμικό αυγό το οποίο εξερράγη. Μια υπέρπυκνη κατάσταση της ύλης η οποία εξερράγη». Για τους αστρονόμους και κοσμολόγους όμως πότε εξερράγη; Τότε. Τότε που φάνηκε το φως. Τι είναι το φως; Ενέργεια. Άρα ταυ ίσον με το μηδέν (t=0). Τι υπήρχε πριν; Δεν με ενδιαφέρει εμένα σαν κοσμολόγο. Εμένα με ενδιαφέρει η έκρηξη και από κει και πέρα. Από εκεί και πέρα, είναι η φιλοσοφία της κοσμολογίας να πει τι υπήρχε πριν ή τι υπήρξε ακριβώς μετά. Όσον αφορά τώρα τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, έλυσε πάρα πολλά προβλήματα. Όλα; Όχι. Υπήρχε παράλληλη θεωρία; Υπήρχε. Ποιοι την έκαναν. Ο Μποντί, ο Γκολντ και ο μέγας κοσμολόγος Φρεντ Χόυλ.

Αυτή τι έλεγε;
Ήταν η θεωρία της συνεχούς δημιουργίας. Έλεγε ο Χόυλ, ότι εφόσον η φύση παρανομεί και παρανόμησε για να δημιουργήσει αυτήν την υπέρπυκνη κατάσταση και να δημιουργηθεί η ύλη εκ του μηδενός, εκ του μη όντος που λέμε, γιατί να μην έχουμε συνεχή δημιουργία και η φύση που και που να μικροπαρανομεί; Δεν ισχύει όμως αυτή η θεωρία γιατί δεν έδινε τόσες απαντήσεις όσες δίνει η Θεωρία της Μεγάλης ΄Εκρηξης. Είναι αυτή τέλεια; Όχι. Συμπληρώνεται; Ναι. Πώς συμπληρώνεται; Από τις πληθωριστικές θεωρίες. Δεν δίνει απάντηση γιατί εξελίχθηκε τόσο γρήγορα το σύμπαν και εξελίχθηκε έτσι και όχι αλλιώς. Γιατί να έχουμε τρεις διαστάσεις για τον χώρο και όχι περισσότερες. Αυτές τις απαντήσεις τις δίνει αντίστοιχα η πληθωριστική θεωρία. Και για να πούμε την αλήθεια αυτή δομήθηκε αρχικά, μαθηματικά και φυσικά, από τον Δημοσθένη Καζάνα συμφοιτητή μου στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και τώρα καθηγητή και ερευνητή στη ΝΑSA και μετά από αστροφυσικούς, από τον Άλαν Γκουθ και από τον Αντρέι Λίντε. Αυτοί συμπληρώνουν τη Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, που θεωρείται ως η επικρατούσα από το 95% των αστρονόμων. Με αυτήν βαδίζουμε μέχρι να βρεθεί μια καλύτερη.

Ποιες είναι οι σύγχρονες θεωρίες στην κοσμολογία;
Αυτές που βελτιώνουν τη Θεωρία της Μεγάλης ΄Εκρηξης. Εκτός από τα στοιχειώδη σωμάτια που μελετάμε, κβαντική φυσική την οποία μελετάμε, η ενοποίηση των δυνάμεων, που είναι η βαρύτητα, η ασθενής πυρηνική, η ισχυρά πυρηνική και ο ηλεκτρομαγνητισμός. Θα μου πεις γιατί ενοποίηση; Γιατί ήταν ενοποιημένες στην αρχή. Αν τις ενοποιήσουμε θα δοθούν άλλες απαντήσεις στο γήινο γίγνεσθαι. Οι σύγχρονες θεωρίες είναι οι συμμετρικές θεωρίες χορδών και υπερχορδών. Δεν μιλάμε για μια τελεία αλλά για μια χορδή που πάλλεται και αυτή μας δίνει εντυπώσεις, είναι η ενοποίηση των δυνάμεων της φύσης και από κει και πέρα όλη αυτή η φιλοσοφία που λέγεται κοσμολογία, πρωτοπόρα!

Αν μπορούσε κανείς να δει το Σύμπαν «απ' έξω» και «από πάνω» τι θα έβλεπε; Θα έμοιαζε με κάτι αυτό που θα έβλεπε; Και μπορεί κανείς να βρει κάποιες αναλογίες ανάμεσα στο Σύμπαν και σε κάτι άλλο, π.χ. στο ανθρώπινο σώμα;
Όλα αυτά βασίζονται στην ανθρωπική μορφή. Ότι δηλαδή, το Σύμπαν πιθανότατα έχει φτιαχτεί έτσι ακριβώς για μας. Όλα αυτά τα «τυχαία» δημιούργησαν αυτό που λέμε ζωή. Πιθανότατα να έχει κάποιο σκοπό. Ελπίζω να έχει.

Υπάρχει τυχαίο;
Έχουν αναπτυχθεί ολόκληροι κλάδοι της φυσικής για το τυχαίο. Εδώ φτάσαμε να δημιουργήσουμε τη θεωρία του Χάους, που δεν είναι τόσο χαοτική όσο πιστεύουμε, γιατί δομείται από μαθηματικά. Αποτελεί ολόκληρη τάση μέσα στη φυσική. Υπάρχουν αστρονόμοι οι οποίοι ασχολούνται μόνον με αυτά, τα δυναμικά χαοτικά συστήματα.. Α, παρεμπιπτόντως αν η θεωρία της σχετικότητας και η κβαντική φυσική, που δεν έχουν βρει ακόμα κοινή γλώσσα, καταφέρουν να τη βρουν, τότε θα μελετήσουμε ουσιαστικά το Σύμπαν: Στη φυσική δεν πρέπει κανείς να λέει μεγάλες κουβέντες. Πολλοί έφτασαν να λένε πριν χρόνια ότι δεν έχουμε να ανακαλύψουμε τίποτα άλλο! Πόσο διαψεύστηκαν... Για μένα, δεν έχουμε βρει ακόμα τίποτα! Από την απεραντοσύνη του Σύμπαντος ή του Δημιουργού, όπως θέλετε να το πείτε, έχουμε κάνει ένα μικρό βηματάκι, όπως κάναμε ένα μικρό βηματάκι όταν πήγαμε από τη γη στη σελήνη και νομίζαμε πια ότι κατακτήσαμε το σύμπαν! Ξέρετε πόσο είναι ένα έτος φωτός; Τριακόσιες χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο τρέχει το φως. Υπολογίστε τι απόσταση διανύει σε έναν χρόνο. Εμείς κάναμε ένα βηματάκι ενός δευτερολέπτου, αφού η σελήνη απέχει από εμάς εδώ τριακόσιες ογδόντα τέσσερις χιλιάδες χιλιόμετρα. Πόσο απέχει ο άλφα του Κενταύρου, το πιο κοντινό αστέρι σε μας; Θα ταξιδεύουμε και θα βλέπουμε κενό -που δεν είναι και τόσο κενό!  4,27 έτη φωτός! Και μεις τι έχουμε κατορθώσει μέχρι τώρα; Μετακίνηση ενός δευτερολέπτου! Ας μη λέμε λοιπόν μεγάλες κουβέντες. Να κρατάμε το στόμα μας κλειστό και να είμαστε σεμνοί... Σιγή και εχεμύθεια. Κατάκτηση, λέει, του σύμπαντος, κατάκτηση του διαστήματος... Ήρεμα, λέω εγώ, ήρεμα και σιωπηλά. Οι γαλαξίες; Δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά! Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας; Δύο εκατομμύρια διακόσιες χιλιάδες έτη φωτός. Λέει «έρχονται ο ένας κοντά στον άλλον για να φαγωθούν». Κανιβαλισμός! Πότε; Σε γήινα χρόνια; Σε αστρονομική κλίμακα θα φαγωθούν...

Μιλάνε πολλές φορές για το ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης του πλανήτη μας με έναν αστεροειδή. Τι πιθανότητες υπάρχουν να συμβεί αυτό και υπάρχουν τρόποι να αποφευχθεί μια τέτοια σύγκρουση;
Υπάρχουν πιθανότητες. Αλλά δεν θα γίνει. Κοιτάξτε, ένας πραγματικά διάσημος Έλληνας αστροφυσικός ο ακαδημαϊκός Σταμάτιος Κριμιζής, υπεύθυνος των μικρών ευέλικτων προγραμμάτων της NASA, αυτή ακριβώς τη έρευνα κάνει. Μελετάνε και ερευνούν ώστε μόλις αντιληφθούν κάτι επικίνδυνο, θα πάει μια αποστολή θα του κολλήσουν δυο ρουκέτες και θα τον εκτρέψουν από την τροχιά του. Έτσι, θεωρητικά δεν υπάρχει περίπτωση να πέσει αστεροειδής επάνω μας.

Ποιες ήταν οι ευεργετικές συνέπειες στην έρευνα από την έξοδο του ανθρώπου στο διάστημα; Μας βοήθησε να γνωρίσουμε καλύτερα το Σύμπαν; Μας βοήθησε να βελτιώσουμε τη ζωή μας;
Βοήθησε, βοήθησε. Εκεί ανακαλύφτηκαν οι ακτίνες Χ και όλη η σύγχρονη τεχνολογία. Από εκεί ξεκίνησε η δημιουργία των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Τώρα γίνονται έρευνες για το αν μπορούν να πετύχουν εναλλακτικές θεραπείες ή φάρμακα που γίνονται σε καταστάσεις έλλειψης βαρύτητας. Τώρα θα μου πείτε: όλα αυτά κοστίζουν πολύ και άλλοι πεινάνε. Είναι ένα ηθικό πρόβλημα. Και εγώ έχω σταθεί πολλές φορές πάνω σε αυτό το ερώτημα... Κάτι θυσιάζεις για να κάνεις κάτι άλλο. Αξίζει τον κόπο; Άλλοι λένε ναι και άλλοι λένε όχι.

Μας βοήθησε όλη αυτή η έρευνα και τα επιτεύγματα να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι;
Αυτό εξαρτάται από τον καθένα μας. Εγώ νομίζω ότι γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος μελετώντας σε βάθος, διάφορα παράλληλα θέματα και όχι μονομερώς, βάζοντας κάποιον στόχο και εργαζόμενος σκληρά για να τον πετύχεις...

Η επίδραση από την κοσμική ακτινοβολία στους ζωντανούς οργανισμούς του πλανήτη μας υφίσταται;
Ναι, βέβαια. Ευτυχώς όμως έχουμε αυτό το θαυμάσιο φίλτρο που λέγεται ατμόσφαιρα. Πάντως περνάνε εκατομμύρια σωματίδια και μας βομβαρδίζουνε, πιθανότατα -για να επιζούμε τόσα χρόνια- ευεργετικά! Είναι πηγή ζωής για μας. Είναι η αστρόσκονη...

Αυτή η ακτινοβολία επιδρά στη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και στην ψυχική μας διάθεση;
Εγώ νομίζω, ναι. Απόλυτα!

Έχουν γίνει σχετικές έρευνες που να αποδεικνύουν ότι υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στις επιδράσεις των διαφόρων ακτινοβολιών που προέρχονται από το σύμπαν και στις παθήσεις του νευρικού συστήματος;
Να σας πω κάτι που παρέλειψα προηγουμένως. Έχουμε το ωραίο φίλτρο και πάμε και το καταστρέφουμε. Γιατί ξέρουμε ότι το καταστρέφουμε, με τους τετραχλωράνθρακες. Λέμε ανοίγει η τρύπα του όζοντος. Τώρα, για τις έρευνες που με ρωτήσατε, είναι δύσκολης υφής με όχι αποτελέσματα ορατά. Πρέπει να συνεργαστούν αστρονόμοι, ηλιακοί, στατιστικολόγοι, γιατροί κλπ.

Ποια είναι η σχέση της σύγχρονης επιστήμης με την κοινωνία;
Εγώ θα απαντήσω ποιος είναι ο σκοπός του επιστήμονα. Πρέπει να κάνει όσο το δυνατόν πιο κατανοητά τα επιτεύγματα της επιστήμης του στην κοινωνία. Με διαλέξεις, βιβλία, ομιλίες; Ό,τι μπορεί να το κάνει. Είναι χρέος του επιστήμονα αυτό. Εμείς με τον Μάνο Δανέζη αυτό ακριβώς προσπαθούμε. Αλλά πρέπει να βγουν και άλλοι... Να μιλήσουν για τα στοιχειώδη σωμάτια, για τη γεωλογία, για τη σεισμολογία... Απλά και κατανοητά όμως.
Αυτός είναι και ο προορισμός του Έλληνα καθηγητή του Πανεπιστημίου και όχι να μένει κλειστός το θαλάμι του σαν χταπόδι και να μετρά Citations και h-index... Αριθμούς μας έχουν κάνει!

Τι ποσοστό του μέσου Έλληνα παρακολουθεί τις εξελίξεις της σύγχρονης επιστήμης;
Όχι μεγάλο. Και να σας πω γιατί; Φταίμε εμείς οι πανεπιστημιακοί που λέμε, «τι να τρέχω τώρα να εξηγώ στον κάθε ένα», φταίνε τα σχολεία που δεν πιέζουν να έχουν κάποιους ομιλητές συγκεκριμένους, φταίει η ίδια η δομή της κοινωνίας, φταίνε οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς που δεν μας επιβάλλουν να κάνουμε διαλέξεις ή να γράφουμε βιβλία σε γλώσσα κατανοητή για το ευρύτερο κοινό. Φταίνε και τα ΜΜΕ, το ραδιόφωνο, τα περιοδικά και η τηλεόραση πρωτίστως. Δεν μπορείς να λες θα έχω μόνον εκπομπές διασκεδαστικές. Πρόσθεσε σιγά σιγά, ώστε να μη βαρυστομαχιάσει ο κόσμος, και καμιά επιστημονική... εκπομπή και όχι να «κόβεις» τις ελάχιστες...

Πώς δέχθηκε η τηλεόραση την ιδέα της δικής σας εκπομπής;
Κάναμε την πρόταση μόνο στα τρία κρατικά κανάλια, την ΕΤ1, την ΝΕΤ και την ΕΤ3, γιατί τα ιδιωτικά... Δέχθηκε η ΕΤ3. Η υποδοχή του κοινού ήταν εξαιρετική. Τριπλασιάσαμε την τηλεθέαση του καναλιού. Το τι τηλεφωνήματα και e-mails δεχόμαστε καθημερινά, δεν λέγεται. Έτσι τον Μάρτιο η εκπομπή κατεβαίνει στην Αθήνα στην ΕΤ1.

Η κάλυψη της επιστημονικής εργασίας και έρευνας από την πολιτεία είναι ικανοποιητική;
Εδώ ισχύει το «κούνα και συ τα ποδαράκια σου»! Εάν θέλεις, μπορείς να βρεις και χρηματοδότηση και περιοδικά να κάνεις δημοσιεύσεις και πολλά άλλα. Πριν κάμποσα χρόνια φύγαμε με τον Μάνο και πήγαμε στη Γαλλία, στο Observatoire de Paris, όπου μείναμε αρκετά χρόνια, κοντά στην Vera Doazan, την καθηγήτριά μας. Εκεί βρίσκαμε όλα τα βιβλία που χρειαζόμασταν. Τα φωτοτυπούσαμε και γεμίζαμε τις βαλίτσες μας στην επιστροφή -αντί με δώρα για τα παιδιά μας και τους δικούς μας- με βιβλία και έγγραφα γυρίσαμε. Τώρα ό,τι βιβλίο θέλεις, ότι υπολογιστή θέλεις το έχεις! Εν τούτοις λείπει η χρηματοδότηση που θα μας επέτρεπε να ταξιδεύουμε για να κάνουμε διαλέξεις. Να τώρα με καλούν στην Χίο, στο Πόρτο Χέλι, στην Καλαμάτα, στη Σόφια, στο Βελιγράδι, στη Γρανάδα, στο Βουκουρέστι να μιλήσω. Είναι σημαντικά έξοδα που δεν μπορώ να τα καλύπτω όλα μόνος μου...

Μιλήστε μας για την γνωριμία και την συνεργασία σας με τον Μάνο Δανέζη.
Ξεκινήσαμε μαζί, έχουμε την ίδια ηλικία, είχαμε τα ίδια οράματα, έχουμε δουλέψει μαζί στην έρευνα και κάποια στιγμή αποφασίσαμε να κοινωνήσουμε τις γνώσεις μας σε ένα ευρύτερο κοινό, εκτός από αυτό που διαβάζει επιστημονικά δημοσιεύματα. Έτσι ξεκινήσαμε από κοινού τη συγγραφή βιβλίων, όχι εκλαϊκευμένων, αλλά σε γλώσσα απλή, κατανοητή για τον πολύ κόσμο. Αν παρατηρήσετε τα βιβλία μας άλλοτε είναι το ένα όνομα πρώτο και άλλοτε το άλλο. Εξαρτάται από το ποιος είχε την αρχική ιδέα. Αυτός κάνει ένα προσχέδιο και το δίνει στον άλλον. Εκείνος το επεξεργάζεται και του το ξαναδίνει. Ο πρώτος το ξαναδουλεύει και πάλι του το δίνει... Έτσι πηγαίνει ως το τέλος. Μας ρωτούν πώς καταφέρνουμε και έχουμε την ίδια γλώσσα. Μα δεν γράφει ένα βιβλίο ο Στράτος, ένα βιβλίο ο Μάνος. Γράφουν ένα βιβλίο ο Μάνος και ο Στράτος μαζί. Δηλαδή δεν μπορεί κανείς να ρωτήσει ποιο κομμάτι είναι δικό σου, γιατί απλά δεν υπάρχει τέτοιο, μετά από τόση ζύμωση!

Πόσα βιβλία έχετε γράψει;
Δώδεκα για την ώρα. Γράψαμε βιβλία γύρω από μια γνώση που σιγά σιγά χάνεται. Όταν ήμουνα φοιτητής κάναμε αστερισμούς. Τώρα πια δεν κάνουν οι φοιτητές μας. Βγήκαν άλλα στη μέση, καινούργιες ανακαλύψεις: οι μελανές οπές, οι υπερκαινοφανείς (τα σούπερ νόβα), οι πάλσαρς ... Αυτά δεν υπήρχαν όταν είμαστε εμείς φοιτητές. Έτσι με τον Μάνο καταγράψαμε αυτά τα οποία εμείς είχαμε διδαχθεί και τώρα η γνώση αυτή θα χαθεί αν δεν καταγραφεί. Δηλαδή η καταγραφή των αστερισμών στο βιβλίο Τα Άστρα και οι Μύθοι τους ήταν μια μεγάλη δουλειά που έπρεπε να γίνει από αστρονόμους. Το ίδιο και Η Οδύσσεια των Ημερολογίων. Εμείς είχαμε διδαχθεί πώς να βρίσκουμε το Πάσχα -δεν το ξέρει κανένας από τους νέους φοιτητές- ή το διαρκές ημερολόγιο, ή πως γίνεται η δόμηση των ημερολογίων, ή πώς να φτιάξουμε ηλιακό ρολόι... Είπα λοιπόν μια μέρα στο Μάνο «Ξέρεις αρχίζουμε μια νέα δουλειά. Την καταγραφή των ημερολογίων, από γενέσεως μέχρι σήμερα...». Πρόκειται για ένα έργο το οποίο δουλεύαμε διαρκώς επί έξι χρόνια. Με στοιχεία από φίλους αστρονόμους στη Λιθουανία, στην Εσθονία, στη Γεωργία, στην Ιαπωνία... Όπου δεν είχαμε γνωστούς μας βοήθησαν οι μορφωτικοί ακόλουθοι των πρεσβειών τους, νάναι καλά οι άνθρωποι! Κινέζοι , Ινδοί... Τριάντα ημερολόγια τα ινδικά...

Ποιο βιβλίο σας αγαπάτε πιο πολύ;
Τα Άστρα και οι Μύθοι τους, τον Κύκλο του Χρόνου που διαπραγματεύεται πώς συνδέονται τα ήθη και τα έθιμα με την αστρονομία. Εγώ πιστεύω ότι τα πάντα είναι αστρονομία. Και φυσικά την Οδύσσεια των Ημερολογίων, γιατί είναι ένα έργο ζωής. Πιστεύω ότι παγκόσμια δεν έχει γίνει παρόμοια καταγραφή από άλλους αστρονόμους.

Τι σας έχει προσφέρει όλη αυτή η γνώση στην καθημερινή σας ζωή;
Μου γεμίζει τη ζωή και με έχει κάνει χαρούμενο άνθρωπο! Ασχολούμαι με αυτό που μου αρέσει και με γεμίζει! Η αστρονομία μου άρεσε από παιδί... Μεγαλώνοντας σκέφθηκα «Έλληνες, και να αφήσουμε όλο αυτόν τον πλούτο να πάει χαμένος; Πρέπει να κάνουμε καταγραφές...». Έτσι άρχισα το γράψιμο... Ξέρετε ο ιστορικός Ντιροζέλ, ο οποίος το 1988 είχε πει πως «δεν υπάρχει Ελλάδα στην ευρωπαϊκή ιστορία», ήταν η αφορμή που πιάσαμε τις πένες με τον Μάνο. Ήμασταν τότε στη Γαλλία και αντιδράσαμε. Μα δεν ήξερε ότι και το όνομα της Ευρώπης είναι ελληνικό; Ευρυπρόσωπη... Έτσι στο εμπροσθόφυλλο του πρώτου εκείνου βιβλίου μας τοποθετήσαμε την εικόνα της Ευρώπης η οποία είναι πάνω στον Ταύρο, από ένα υπέροχο ψηφιδωτό της Σπάρτης. Η λεζάντα από κάτω γράφει: «Οι μύθοι και οι θρύλοι του κόσμου των άστρων θα μένουν για πάντα οι πιο τρυφεροί μάρτυρες της ελληνικής ρίζας του ευρωπαϊκού πολιτισμού»!

Έχετε ζήσει στη Γαλλία;
Ναι. Εμάς ουσιαστικά η ερευνητική δουλειά μας είναι η δορυφορική φασματοσκοπία. Σημαίνει ότι κάνουμε παρατηρήσεις στα άστρα εδώ, παίρνοντας αυτό που λέμε ορατό φάσμα. Υπάρχει και μια ακτινοβολία η οποία είναι πέρα και έξω από αυτό το ορατό που πιάνει το τηλεσκόπιο. Το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας των προγενέστερων αστέρων, που δουλεύουμε εμείς, είναι το υπεριώδες, το μακρινό, έξω από την ατμόσφαιρα της γης. Εκείνη την εποχή δεν είχαμε στην Ελλάδα τα δεδομένα για να εργαστούμε το θέμα μας. Πήγαμε λοιπόν ο Μάνος και εγώ στη Γαλλία όπου δουλέψαμε με την Βέρα Ντουαζάν, την καθηγήτριά μας, νάναι καλά! Είχε εκείνη τα δεδομένα στους υπολογιστές της από τη Βίλσπα, ένα κέντρο δορυφορικών δεδομένων στην Ισπανία και από τη NASA στην Αμερική και μας βοήθησε. Εγκατασταθήκαμε εκεί και εργαστήκαμε σκληρά για χρόνια, με πολύ καλά αποτελέσματα. Τώρα τα δικά μας τα μέσα είναι καλύτερα από της Γαλλίας... Δεν χρειάζεται πια να πας στο εξωτερικό για να πάρεις βοηθήματα. Η επικοινωνία και το Internet μας έσωσε!

Τι σημαίνει προγενέστεροι αστέρες;
Οι αστέρες έχουν έναν φασματικό τύπο για να τους διακρίνουμε. Αυτά που βρίσκονται μπροστά στην κλίμακα του Χάρβαρντ τα λέμε προγενέστερα αστέρια, γιατί προηγούνται των κλασικών αστεριών που είναι τα Α και τα G όπως είναι ο ήλιος μας. Ο ήλιος μας είναι G2 και τάξεως λαμπρότητας V (G2V), δηλαδή νάνος. Είναι αυτά που προηγούνται του ήλιου μας. Άλλες φασματικές γραμμές, περισσότερα μέταλλα. Και έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Και η συνεργασία σας με τον κ. Δανέζη συνεχίζεται...
Μα, τι λέτε τώρα; Εσαεί! Τώρα ετοιμάζουμε ένα βιβλίο για το Βυζάντιο. Δεν έχουμε ακόμα δουλέψει τον τίτλο. Το θέμα είναι οι Bυζαντινοί αστρονόμοι και θετικοί επιστήμονες. Είναι σχεδόν δομημένο, αλλά θέλει χρόνια δουλειάς για να πάρει την τελική μορφή του.

Ποια είναι για σας η έννοια του μεταφυσικού;
Μου αρέσει το μεταφυσικό με την έννοια ότι είναι κάτι υπαρκτό το οποίο είναι πραγματικά μεταφυσικό. Δηλαδή δεν έχει φτάσει ακόμα η φυσική επιστήμη σε αυτό το σημείο που πρέπει, για να το μελετήσει. Νομίζω θα τα βρούμε, όμως. Όλα θα τα βρούμε. Θα το πω με συγκεκριμένο παράδειγμα. Τι λέμε μεταφυσικό; Αυτό που με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Υπήρχε ένας διάσημος φυσικός ο Γουίλιαμ Κρουκς, Άγγλος αστρονόμος, σκληρός ορθολογιστής, που έζησε τον περασμένο ή τον προπερασμένο αιώνα. Τον ξέρουμε από τους σωλήνες Κρουκς...
Του ανέθεσαν κάποτε να μελετήσει κάποια παραφυσικά φαινόμενα... Έγραψε λοιπόν ένα βιβλίο, στο οποίο λέει: «δεν ξέρω τι λέτε εσείς, εγώ είδα και το νόμισμα που έμπαινε μέσα στο σφραγισμένο κουτί και το νόμισμα που στεκότανε όρθιο... Δεν μπορώ ακόμα να τα περιγράψω γιατί δεν έχω τις κατάλληλες γνώσεις». Μίλησε σαν επιστήμονας, σε μια εποχή που ακόμα μιλάγανε για τον αιθέρα... Το κοινωνικό κατεστημένο αυτά δεν τα δέχθηκε. Του έκαψε τα βιβλία. Αντίτυπο -γιατί μεταφράστηκε- αυτού του βιβλίου του βρήκαμε σε παλαιοπωλείο στην Ελλάδα. Σκοπεύουμε μάλιστα να το εκδώσουμε με σχόλια δικά μας. Εγώ τα είδα λέει δεν μπορώ να τα εξηγήσω. Θα έρθει όμως η εποχή που το κάθε μεταφυσικό θα γίνει φυσικό. Αυτό που λέγαμε αιθέρα και δεν μπορούσαμε να το κατανοήσουμε ήρθε η θεωρία της σχετικότητος και είπε ζούμε σε ένα κόσμο που έχει μία επιπλέον διάσταση. Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; Είναι το παράδοξο του Τάλμποτ. Θα το πω απλά. Βρίσκεται κάποιος σε ένα κόσμο δισδιάστατο, πλακέ. Εμείς βρισκόμαστε εδώ σε μια τρίτη διάσταση που αυτός δεν την καταλαβαίνει. Ζει στον κόσμο του με την γυναίκα του και νομίζει πως κανείς δεν τον βλέπει. Του ρίχνουμε λοιπόν μια πέτρα και συγκλονίζεται. «Γεγονός εκπληκτικό, θαύμα έγινε γυναίκα, κάτι έπεσε!» λέει. Τώρα αν έχει όγκο αυτό το κάτι θα αρχίσει να καμπυλώνεται, γιατί έχει και βάρος. Και θα καμπυλώνεται ώσπου να σπάσει και οι δυο διαστάσεις να γίνουν τρεις. Άρα εμείς που βρισκόμαστε εδώ και νομίζουμε ότι δεν μας βλέπει κανένας, ο τετραδιάστατος αντίστοιχα λέει. «μα τι νομίζουν πώς δεν τους βλέπω;». Είναι κάτι υπαρκτό; Νάτο. Το έχει αποδείξει η επιστήμη. Όπως εμείς κοροϊδεύουμε τον δισδιάστατο, αν υπάρχει, έτσι και ο τετραδιάστατος κοροϊδεύει εμάς. Υπάρχει τέταρτη διάσταση; Απόλυτα, ναι!! Και μάλιστα αν δεν υπήρχε η γεωμετρία του Ρήμαν, που είπαμε πριν σφαιρικό σύμπαν, δεν θα μπορούσε να είχε δομηθεί η θεωρία της σχετικότητος. Δεν το ξέρει ο κόσμος αυτό. Η θεωρία της σχετικότητος δεν μελετάται με την Ευκλείδια γεωμετρία, αλλά με τη Ρημάνια γεωμετρία που είναι έξω και πέρα από την Ευκλείδια. Τώρα, μικρά κομμάτια του χώρου Λομπατζέφσκι τα μελετάει η Ευκλείδια γεωμετρία, μικρά κομμάτια του χώρου Ρήμαν τα μελετάει η γεωμετρία Λομπατζέφσκι. Άρα λοιπόν τμήματα του γίγνεσθαι γίνονται κατανοητά από τις αισθήσεις μας.

Μελετώντας όλα αυτά, αισθάνεστε ότι αγγίζετε το μεγαλείο του Δημιουργού;
Θα σας πω ένα πράγμα, που το είπα και χθες στη διάλεξη. Εγώ, αν μην τι άλλο ψάχνω. Ψάχνω και θα ψάχνω. Γιατί έτσι αισθάνομαι ότι πλησιάζω... Γράψαμε με τον Μάνο Δανέζη ένα βιβλίο που λέγεται «Στα Ίχνη του Ι.Χ.Θ.Υ.Σ». Αυτό είναι ένα βιβλίο ογκώδες για το άστρο της Βηθλεέμ, που όταν το ξεκινήσαμε υπολογίζαμε να είναι ένα μικρό βιβλιαράκι γύρω στις ογδόντα με εκατό σελίδες για το ευρύ κοινό. Όταν όμως τα βάλαμε κάτω αρχίσαμε: Ήταν ιστορικό πρόσωπο ο Ιησούς; Γιατί αν δεν ήταν δεν είχε νόημα το βιβλίο. Να λοιπόν 80 σελίδες μόνο το πρώτο κεφάλαιο. Μετά αναρωτηθήκαμε: Ποιοί ήταν οι Μάγοι; Άλλο ψάξιμο, άλλες τόσες σελίδες.... Τι θέλω να πω; Ότι ψάχνουμε διαρκώς. Και θα συνεχίσουμε να ψάχνουμε!

Πιστεύετε ότι υπάρχουν νοήμονα όντα σε άλλους πλανήτες, σε άλλα ηλιακά συστήματα;
Ναι, ναι! Ξέρετε, μόνο στο ηλιακό μας σύστημα έχουμε οκτώ ή εννιά πλανήτες, αν μετράμε και τον Πλούτωνα. Πατέρας είναι ο Ήλιος, το αστέρι. Χωρίς αυτό πεθαίνουμε όλοι. Σκεφθείτε ότι σαν τον Ήλιο μας υπάρχουν δισεκατομμύρια ήλιοι, υπάρχουν δισεκατομμύρια ηλιακά συστήματα, υπάρχουν δισεκατομμύρια γαλαξίες και δισεκατομμύρια των τρισεκατομμυρίων πλανήτες... Στο δικό μας σύμπαν. Απ' έξω τώρα στα αντιπαράλληλα και παράλληλα σύμπαντα δεν θα υπάρχουν άλλα τόσο τρισεκατομμύρια των τρισεκατομμυρίων πλανήτες; Είναι δυνατόν να μην έχει δημιουργηθεί εκεί κάποιο είδος ζωής; Αποκλείεται! Και στατιστικά να το δει κανείς. Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχει ζωή, υπάρχουν νοήμονα όντα και κάπου αλλού.

Υπάρχουν κάποιες σχετικές ενδείξεις;
Στείλαμε σήματα από το Αρεσίμπο, έχουν βγει έξω δορυφόροι... Προσπαθούμε. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε καμιά ένδειξη, δεν έχουμε συλλάβει μηνύματα από πουθενά.. Η πίστη μου όμως είναι ότι υπάρχουν. Υπάρχει το πρόγραμμα SETI (Search for Extra Terrestrial Intelligence), το πρόγραμμα SETI@ΗΟΜΕ, όπου όλοι συνδέουν τους υπολογιστές τους από το σπίτι με ένα συγκεκριμένο κανάλι της ΝΑΣΑ ώστε να έχουμε μια πολύ ισχυρή λήψη μηνύματος απ' έξω... Ακόμα δεν έχουμε λάβει τίποτα. Πιθανότατα να έχουμε κάτι κάποια στιγμή. Ότι υπάρχουν είναι βέβαιο! Δεν είμαστε μοναδικοί, αλλά και γιατί να είμαστε; Ξέρετε τι σκέφτομαι για αυτό το γεωκεντρικό σύστημα που λέγανε παλιά ότι «εμείς είμαστε το κέντρο του κόσμου μας», δηλαδή του πλανητικού συστήματος και του γαλαξία ολόκληρου; Ότι δεν είναι γεω-κεντρικό σύστημα, είναι εγω-κεντρικό σύστημα.!

Εμείς λοιπόν, τι είμαστε;
Μικροί θεοί! Πνεύμα και ψυχή. Καθ' ομοίωσιν, δεν είπε; Και όσο ψάχνουμε, ακόμα καλύτεροι...

Με όρια ή χωρίς όρια;
Μπορεί να ξαναερχόμαστε, να ξαναζούμε...Ωραία πράγματα! Δεν πεθαίνει η ψυχή...

Μια και μιλήσαμε για προβολές προηγουμένως, μπορεί να είμαστε προβολές άλλων οντοτήτων σε άλλες διαστάσεις;
Αυτά τα λέει η σύγχρονη αστροφυσική. Σκιές. Μπορεί.

Ψευδαισθήσεις;
Παραισθήσεις, να το πούμε . Δεν είναι ψεύδος.

Και ο στόχος μας ποιος είναι;
Να γινόμαστε καλύτεροι. Μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι.

Ως κομμάτια του Θεού, μικροί θεοί που μου είπατε πριν, μήπως στόχος μας είναι να ενοποιηθούμε και να ενωθούμε μαζί Του;
Άμα ενοποιήσουμε τις δυνάμεις, αυτές που είπαμε πριν -ασθενής πυρηνική, ισχυρή πυρηνική, βαρύτητα και ηλεκτρομαγνητισμός- θα ενοποιηθούμε και εμείς! Να δείτε τότε πώς θα αλλάξει η θεώρησή μας για το Σύμπαν και πόσο θα αλλάξουμε και εμείς!
Όλα θα έρθουν από την αστρονομία. Αστροφυσική και φυσική. Πολλές απαντήσεις. Ας είναι καλά, τώρα, η Ένωση Ελλήνων Φυσικών, ψάχνεται. Έκανε το καλοκαίρι ένα πολύ ωραίο συνέδριο Επιστήμη και Τέχνη, τώρα έκανε Επιστήμη και Θεός. Θάπρεπε να πει Επιστήμη και το Μυστήριο του Θεού. Δεν είναι αντικρουόμενες έννοιες. Μπορεί να είναι παράλληλες, μπορεί να είναι συγκλίνουσες. Αντικρουόμενες πάντως δεν είναι.

Τι σημαίνει γίνομαι καλύτερος άνθρωπος;
Πλησιάζω τον Δημιουργό, έτσι μπράβο! Όλοι οι άνθρωποι το καταλαβαίνουν αυτό. Να δείτε αν πλησιάζαμε τον Χριστό, πόσο καλύτεροι άνθρωποι θα γινόμασταν. Αλλά όλοι είμαστε κατ' επίφαση Χριστιανοί. Ποιος θα δώσει τη βοήθεια και την αγάπη του ή τον δεύτερο χιτώνα αλλού; Τον δίνει; Δεν τον δίνει. Εδώ, ούτε τη θέση μας δεν δίνουμε στο λεωφορείο ή το τραίνο σε κάποιον που την έχει ανάγκη!

Τι πιστεύετε για τη φιλανθρωπία στις μέρες μας;
Γίνεται συνήθως προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις. Όμως υπάρχει και ουσιαστική φιλανθρωπία, είναι συνήθως αυτή που δεν ακούγεται και δεν μαθαίνεται. Είναι όλοι αυτοί που δρουν σιωπηλά... Ευτυχώς,... Θα ήθελα πιο ενεργό το μέρος της Πολιτείας και της Εκκλησίας σε αυτόν τον τομέα. Δεν λέω ότι δεν κάνουν. Πρέπει όμως να προσπαθήσουν περισσότερο. Μπορούν να κάνουν πολλά. Συνάντησα παλιότερα τον αείμνηστο Μεθόδιο Φούγια, πρόκειται για έναν μεγάλο ιερωμένο, ήταν επίσκοπος Πισιδίας, Μεγάλης Βρετανίας νομίζω. Το ράσο του ήταν φθαρμένο. Ξέρετε πόσα νοσοκομεία και γηροκομεία έχει φτιάξει στις περιοχές του; Μορφή. Γιατί; Γιατί έκανε το παραπάνω. Έκανε την υπέρβαση.

Ποια πιστεύετε ότι είναι η κινητήριος δύναμη στη ζωή μας;
Η θέληση. Άμα θέλεις κάτι και το πιστεύεις πραγματικά θα το κάνεις! Η αγάπη, το Α και το Ω. Η ομόνοια και η ενότητα, και βέβαια η εργασία. Χρειάζεται πολύ και καλής ποιότητας δουλειά για να κάνεις κάτι σωστά. Μας λένε καμιά φορά για τις εκπομπές στην τηλεόραση. Μα για να φτάσουμε εκεί προηγήθηκαν δώδεκα βιβλία... και πολλή δουλειά. Βλέπω τα νέα παιδιά που αποφεύγουν τη δουλειά και στεναχωριέμαι. Γιατί τους τα παρέχομε όλα. Έρχονται εδώ με τα αυτοκίνητά τους... Και είναι μεν εξαίρετοι φοιτητές -μιλάω για τους δικούς μας της φυσικής- που γνωρίζω, αλλά στην πλειοψηφία τους προχωράνε με τις σπουδές, κάνουν μεταπτυχιακά και διδακτορικά μόνο και μόνο για να μην βγουν νωρίς στην αγορά εργασίας. Μα βγες να δουλέψεις να δεις και πως βγαίνει το ψωμί! Να δεις ότι οι μισθοί των 600 και 800 ευρώ που υπάρχουν δεν σε φτάνουν ούτε για την βενζίνη σου! Καλές οι σπουδές, αλλά να μην το παρακάνουμε κιόλας...

Οπότε τι συμβουλεύετε τους φοιτητές σας;
Να διαβάζουν, να διαβάζουν, να διαβάζουν. Έχουν μπει σε μια σχολή δύσκολη, με εργαστήρια. Αν αρχίσουν να μεταφέρουν μαθήματα από τη μια χρονιά στην άλλη χάθηκαν. Οι καλοί φοιτητές κάνουν έξι χρόνια για να τελειώσουν, φαντάζεστε οι άλλοι... Γι' αυτό τους φωνάζω να ξεχάσουν τα σφηνάκια και τις καφετέριες και να το ρίξουν στο διάβασμα.

Εσείς εξακολουθείτε να διαβάζετε;
Σαν τρελός! Τα πάντα!

----------------------------------------------------------------------------------------------

25. Στράτος Θεοδοσίου: Ο αστροφυσικός που ξεκλειδώνει την παράξενη γνώση του Σύμπαντος, στον Γιώργο Στάμκο, περιοδικό Strange, τεύχος 93, Noέμβριος 2006, σελ.16-27.

Στράτο, πως ξεκίνησε το ενδιαφέρον σου για την Αστρονομία; Τι ήταν αυτό που σε ώθησε στην έρευνα και μελέτη των μυστηρίων του Σύμπαντος;

Το έχω πει πολλές φορές, αλλά δεν κουράζομαι να το επαναλαμβάνω. Η ιστορία ξεκίνησε όταν ήμουν 12 χρονών. Πρόσκοπος τότε, είχε έρθει στο Προσκοπείο μας στο Αιγάλεω να κάνει μια διάλεξη κάποιος αστροφυσικός.
Αυτά που μας είπε με συγκλόνισαν. Εντυπωσιάστηκα τόσο πολύ που από τότε έβαλα σκοπό και στόχο της ζωής μου να γίνω αστρονόμος. Και έγινα! Ξέρετε στους προσκόπους τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τη φύση. Ειδικά στις κατασκηνώσεις το πρωί είχαμε προσκοπικά παιχνίδια στο ύπαιθρο και το βράδυ συνήθως παρατηρούσαμε τον ουρανό. Ουρανογραφία και προσανατολισμός μέσω των λαμπρών άστρων και των διάφορων αστερισμών, ένα συνηθισμένο παιχνίδι και χρήσιμο θα έλεγα στην προσκοπική ζωή.
Ήρθε ο αστρονόμος μας μίλησε γι' αυτόν τον ουρανό, που μέχρι τότε ξέραμε αποσπασματικά, από μερικά κατασκηνωτικά καλοκαίρια... Μαγεύτηκα!
• Το πρώτο βιβλίο που γράψαμε με τον Μάνο Δανέζη ήταν ένα απωθημένο μου από τότε. Προσπαθούσα μικρός να βρω και να μελετήσω ένα βιβλίο για τα άστρα και τους αστερισμούς και δεν υπήρχε τίποτα και πουθενά. Τα άστρα και οι μύθοι τους-Εισαγωγή στην ουρανογραφία ήρθε να καλύψει, το 1990, αυτό το κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Και να σκεφτείτε ότι διεθνώς όλες οι ονομασίες των αστερισμών -τουλάχιστον για το βόρειο ημισφαίριο- είναι ελληνικές!

Πως γνωριστήκατε με τον Μάνο Δανέζη; Τι ήταν αυτό που σας ένωσε και αποφασίσατε να συνεργαστείτε; Ποιο είναι το κοινό σας όραμα;

Με τον Μάνο γνωριζόμαστε από παιδιά. Ίδια ηλικία, ίδιες εμπειρίες, ίδια ακούσματα, ίδιες σπουδές και ταυτόσημα οράματα. Είμαστε η γενιά που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο... Δεν ξέρω αν τα καταφέραμε, εκείνο, όμως, που καταφέραμε ήταν να ικανοποιήσουμε ένα από τα οράματά μας που ήταν να γίνουμε αστροφυσικοί και να μελετήσουμε τα Σύμπαντα και τους Ουρανούς. Πέρα από τους κοινούς ερευνητικούς μας στόχους στη δορυφορική φασματοσκοπία στη μοντελοποίηση για τη μελέτη των ατμοσφαιρών των θερμών αστέρων, όταν βρισκόμαστε στο Αστεροσκοπείο του Παρισιού εντυπωσιαστήκαμε με τον πλούτο της γαλλικής βιβλιογραφίας στην Αστρονομία. Τότε, το 1990, θέσαμε σαν βασικό σκοπό μας να εμπλουτίσουμε την ελληνική αστρονομική βιβλιογραφία με τα κατάλληλα βιβλία στους επιμέρους τομείς. Στην Αστρονομία από την Ουρανογραφία έως τα Ημερολόγια και στη Αστροφυσική από τη Μέτρηση του χρόνου στην Κοσμολογία της νόησης. Εμπεριστατωμένα και επιστημονικά, γιατί η αστρονομία -λόγω της αστρολογίας- πολλές φορές γίνεται πεδίο ασαφών απόψεων, ανάμεσα και σε -κατά τεκμήριο- ενημερωμένους και σπουδαγμένους ανθρώπους.

Μαζί με τον Μάνο έχετε γράψει μέχρι στιγμής 14 βιβλία, κάνετε τηλεοπτικές εκπομπές στην ΕΤ-3, διαλέξεις, έρευνες κ.α. Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον; Μήπως η χώρα μας είναι πολύ μικρή για να σας «σηκώσει»;

Πράγματι μαζί με τον Μάνο έχουμε γράψει 14 βιβλία εμπεριστατωμένα και καλογραμμένα γιατί κάθε μια δουλειά μας την προσέχουμε πάρα πολύ και διπλο-διασταυρώνουμε τις πηγές μας. Επίσης ο εκδότης και φίλος μας, ο φυσικός Μανόλης Δεληγιάννης, από τις Εκδόσεις Δίαυλος δεν μας χαλάει ποτέ το χατίρι. Μπορεί να ακυρώσει ολόκληρο το στήσιμο ενός βιβλίου μας «επί του πιεστηρίου» αν ανακαλύψουμε κάποιο σφάλμα ή σκεφτούμε ότι κάτι επιπλέον μπορούμε να γράψουμε.
Έτσι από το 1990 μέχρι σήμερα γράφουμε ανελλιπώς. Μέσα στα επόμενα σχέδιά μας βρίσκονται βιβλία για τις μελανές οπές, αλλά και για τη διαπάλη του γεωκεντρικού με το ηλιοκεντρικό σύστημα. Γράφουμε ακόμη ένα βιβλίο για τη Φασματοσκοπία και ένα ογκώδες σύγγραμμα για τη συμβολή των Βυζαντινών λογίων στις Θετικές επιστήμες και ειδικότερα στην Αστρονομία.
Μετά από όλα αυτά ήρθε φυσιολογικά θα έλεγα η πρόταση για τηλεοπτικές εκπομπές στην ΕΤ-3. Η σειρά με τίτλο: Το Σύμπαν που αγάπησα από το ομώνυμο βιβλίο μας, μας έδωσε την ευκαιρία να αναφερθούμε σε θέματα, τα οποία -ενώ είναι γνωστά στη Δυτική Ευρώπη- είναι σχεδόν άγνωστα στην πατρίδα μας. Θέματα όπως η μάζα, η ύλη, η ταχύτητα, οι θεωρίες της Σχετικότητας και οι θεωρίες των χορδών και των υπερχορδών παρουσιάζονται από μια διαφορετική οπτική γωνία και πιστεύουμε ότι θα γίνουν κτήμα, όσων πραγματικά ενδιαφέρονται για την κατανόηση των συμπαντικών μυστηρίων. Τα τηλεοπτικά σχέδιά μας για το άμεσο μέλλον επικεντρώνονται στη συνέχιση της σειράς «Το Σύμπαν που αγάπησα» αφού τόσο η ΕΤ-3 όσο και εμείς είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι από τη συνεργασία μας. Η ΕΤ-3 παρεμπιπτόντως είναι ένα πρωτοπόρο τηλεοπτικό κανάλι, που εκτός από τη δική μας εκπομπή, έχει «χώρο» και για άλλες επιστημονικές ή εκλαϊκευτικές εκπομπές.
Στην ερώτησή σας αν η χώρα μας είναι πολύ μικρή για να μας «σηκώσει», έχουμε να δηλώσουμε ότι η Ελλάδα με το τεράστιο επιστημονικό της «υπόβαθρο» είναι απεναντίας πολύ μεγάλη, εμείς είμαστε μάλλον "μικροί"... Είναι ο «κοιμισμένος πνευματικός γίγαντας» που περιμένει ανθρώπους οι οποίοι θα δώσουν το έναυσμα για την πνευματική αφύπνισή της και στον τομέα των Θετικών Επιστημών.

Δανέζης και Θεοδοσίου: ένα δίδυμο που προσωπικά χαρακτήρισα «Έλληνες Καρλ Σάγκαν». Είστε καταπληκτικοί εκλαϊκευτές της επιστήμης και μεταφέρετε τη μαγεία των μυστηρίων του σύμπαντος στον πολύ κόσμο. Ωστόσο δεν σας πτοεί το γεγονός πως πολλά από αυτά που γράφετε και λέτε είναι ακαταλαβίστικα για τον πολύ κόσμο; Εννοώ φυσικά το τεράστιο έλλειμμα πραγματικής παιδείας που υπάρχει στην Ελλάδα. Υπάρχουν στην Ελλάδα άνθρωποι που τελείωσαν Πανεπιστήμιο, αλλά, πέραν την ειδίκευσης τους, είναι ουσιαστικά αμόρφωτοι...

Ευχαριστούμε πολύ για τον χαρακτηρισμό σας, προσπαθούμε και θα προσπαθούμε πάντα για το καλύτερο. Πιστεύω ότι θα είμαστε πολύ ευχαριστημένοι αν κατορθώσουμε -βάζοντας κι εμείς το πετραδάκι μας- να γνωρίσει ο Έλληνας αναγνώστης και τηλεθεατής βασικές συμπαντικές αλήθειες. Θα έλεγα ότι αυτά που γράφουμε δεν είναι ούτε δύσκολα, ούτε ακαταλαβίστικα απλώς θέλουν μια άλλη θεώρηση των απόψεων των σπουδαίων φυσικών φιλοσόφων και κάποιες βασικές γνώσεις των Θετικών Επιστημών, που αν δοθούν σωστά αφορούν γνώσεις Λυκείου. Όσον αφορά κάποιες πιο προχωρημένες θεωρίες -γιατί πράγματι υπάρχουν τέτοιες στα γραφόμενα και στα λεγόμενά μας- πιστεύω στη ρήση «η επανάληψη είναι η μήτηρ της μάθησης». Θέλω να πω ότι λέγοντας διάφορες προχωρημένες απόψεις συνεχώς και με διαφορετικές οπτικές, στο τέλος θα γίνουν κτήμα αυτών που πραγματικά ενδιαφέρονται.
Εκείνο που θέλουμε να σημειώσουμε είναι ότι πολλοί γονείς μας γράφουν πως ότι λέμε το αντιλαμβάνονται περισσότερο τα 12χρονα παιδιά τους παρά οι ίδιοι. Αυτό θεωρούμε ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό, αφού τα παιδιά σκέφτονται ελεύθερα χωρίς τη λεγόμενη «καναλιζαρισμένη» γνώση που δεσμεύει τους κατά τεκμήριο μορφωμένους, οι οποίοι αρνούνται να δεχτούν μια «διαφορετική» γνώμη μια πλάνη των αισθήσεων ή έναν τετραδιάστατο μη - Ευκλείδειο κόσμο.

Τι σημαίνει ο όρος «Νέα Φυσική»; Πότε εμφανίστηκε και ποια η ποιοτική της διαφορά με την κλασική Φυσική;

Ο όρος Νέα Φυσική για μας αφορά αυτή τη φυσική που έχει ως αρχή της τη θεμελίωση της θεωρίας της Σχετικότητας πριν 100 περίπου χρόνια. Τις θεωρίες της Σχετικότητας, στη Νέα Φυσική συμπληρώνουν η Κβαντομηχανική, οι Θεωρίες Πεδίου, Χορδών και Υπερχορδών. Με όλες αυτές τις θεωρίες η Φυσική έχει κάνει τεράστια άλματα. Έχει υπερκεράσει τον ίδιο της τον εαυτό, έτσι ώστε η χρήσιμη -απαραίτητη για τα πρακτικά ζητήματα της ζωή μας- κλασική Νευτώνεια φυσική να φαντάζει πεπαλαιωμένη.

Τι έχει να προσφέρει αυτή η Νέα Επιστημονική Γνώση στο κοινωνικό επίπεδο;

Νέες επιστημονικές θεωρήσεις. Νέες απόψεις, καινούργιες αντιλήψεις για την ύλη, τον χώρο, τη μάζα, το Σύμπαν.
Υπερκέραση συμβατικών εννοιών μ' αυτή την υπεραίσθηση που ονομάζουμε νου ή ψυχή, μέσω βέβαια των μαθηματικών και της φυσικής. Είχαμε γράψει κάπου με τον Μάνο ότι ο νους και η ψυχή των ανθρώπων είναι τα δύο στοιχεία που να κάνουν να έχουμε κι εμείς αυτό που λένε σπέρμα του Δημιουργού. Νομίζουμε ότι αυτός είναι ο συνδυασμός που θα μας ανοίξει τις περισσότερες από τις τρεις διαστάσεις. Για σκεφτείτε, πριν λίγο καιρό έδωσα στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών μια διάλεξη με τίτλο «Αθέατος κόσμος και σύγχρονη φυσική». Πράγματα «μαγικά», ακατανόητα πριν λίγα χρόνια. Και όμως το αμφιθέατρο ήταν γεμάτο. Και όταν λέμε αθέατος κόσμος εννοούμε πνευματικός κόσμος, κατά πολλούς θεολογικό το θέμα. Είναι αυτό ακριβώς το θέμα το οποίο πολλοί αναγνώστες μας θεωρούν ότι μας απασχολεί.
Τι έχει να πει πάνω σ' αυτή η σύγχρονη φυσική; Παρά το τι πιστεύουν πολλοί, η σύγχρονη φυσική με τον μη υπαρκτό κόσμο των αισθήσεων αναφέρεται στον διαφορετικό κόσμο του ακτίστου. Όπως ξέρετε η χριστιανική θρησκεία μιλάει για το κτιστόν και το άκτιστον...

Ποιο θεωρείς, προσωπικά, ως το μεγαλύτερο μυστήριο του Σύμπαντος και γιατί;

Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν κατανοούμε και το σύμπαν ειδικά δεν είμαστε ακόμα ικανοί να το κατανοήσουμε στο μεγαλείο του. Πως, λοιπόν, να κατανοήσουμε αναλυτικά τις συμπαντικές αλήθειες και τις 13 συμπαγκοποιημένες διαστάσεις; Η σύγχρονη Φυσική και Αστροφυσική, μέσω της θεωρίας των χορδών και των υπερχορδών μιλά για τον λεγόμενο ιστό του χρόνου, αποδίδοντας την πραγματική «υπόστασή» του μέσα στις αντιφάσεις της -όπως, όταν αφενός μεν ισχυρίζεται πως δεν υπάρχει απόλυτος χρόνος, αφετέρου δε μελετά και αποδίδει στο Σύμπαν χρόνο, με την υποτιθέμενη ηλικία του!
Είναι βέβαιο ότι οι απαντήσεις θα βρεθούν από τη σύζευξη των θεωριών όπως της Σχετικότητας με τη κβαντομηχανική και της λεγόμενες θεωρίες Πεδίου.

Ποια είναι σήμερα η πιο προωθημένη επιστημονική θεωρία στο χώρο της αστροφυσικής και της κοσμολογίας;

Νομίζω ότι η πιο προωθημένη σήμερα επιστημονική θεωρία εδράζεται στο γεγονός πως η ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη του Σύμπαντος ή του Κόσμου μας, είναι η ανυπαρξία του, δηλαδή το πρωταρχικό και το άπειρο του κενού χώρου. Δεν υπάρχει κενό για την σύγχρονη αστροφυσική. Το κενό είναι πιο πλήρες από πλήρες. Αν είχαμε μια άλλη διακριτική ικανότητα θα βλέπαμε τα μόρια της σκόνης που ίπτανται, τις αρωματικές ενώσεις τα πάντα που δεν τα βλέπουμε. Όλα αυτά εξαρτώνται από τη δυναμική των αισθήσεών μας.
Το κενό, λοιπόν, δεν υπάρχει αλλά απλώς εκτείνεται παντού. Το βασικό δεν είναι αν έχει τρεις, τέσσερις ή 13 διαστάσεις, αφού σύμφωνα με τη θεωρία των υπερχορδών, αυτό -όπως έχουμε γράψει στα βιβλία μας- αυτό δεν έχει καμιά φυσική ή μεταφυσική σημασία πέρα του ότι ο χώρος μάλλον θεωρείται πολλαπλώς στρεβλωμένος και συμπαγοποιημένος στην κλίμακα Πλανκ.
Τι να αναφέρω τώρα; Τις θεωρίες του Andei Linde ή του Alan Guth που πλέον τις βρίσκουμε γραμμένες σε όλα τα βιβλία στο εξωτερικό και τις συμπεριλάβαμε και εμείς στο βιβλίο μας η Κοσμολογίας της νόησης; Ένα πόνημα, νομίζω, πέρα και έξω από τα κοσμολογικά τετριμμένα.

Η ύλη υπάρχει ή είναι απλώς μια πύκνωση ενέργειας; Μήπως, όπως λέει και ο G. Bachelard: «Η ύλη πριν απ' όλα να αντιμετωπίζεται ως ένας ενεργειακός μετασχηματιστής, ως μια πηγή ενέργειας...»

Η ύλη είναι ένα από τα αγαπημένα θέματά μας. Μαζί με την έννοια της ύλης ξεπεράστηκε και η Νευτώνεια κλασική φυσική βάσει της οποίας μελετούσαμε το Σύμπαν μέχρι πρόσφατα. Η ύλη για τη θεωρία της Σχετικότητας δεν είναι πια το αναλλοίωτο σύμπλεγμα μορίων του Νεύτωνα, αλλά το πύκνωμα ενός ενεργειακού ρεύματος στον χωρόχρονο. Στις θεωρίες του Αϊνστάιν, η ύλη δεν αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα, αλλά μια ιδιομορφία του πεδίου. Αρκεί να σκεφτούμε ότι ένα στοιχείο ή ένα σωματίδιο, δεν είναι τίποτα αλλά παρά ένας κινούμενος μη αισθητός στρόβιλος μέσα στον χώρο. Αυτό που μέχρι σήμερα αντιλαμβανόμαστε σαν απτή και εξατομικευμένη ύλη για τη σύγχρονη Φυσική και Αστροφυσική δεν είναι παρά ένα ψευδές κατασκεύασμα των αισθήσεών μας.
Έτσι συμφωνούμε απόλυτα με τις απόψεις των G. Bachelard, ενώ παράλληλα μ' αρέσει πολύ αυτό που αναφέρει ο Τσαρλς Μιούζες στο βιβλίο του Συνείδηση και πραγματικότητα (1972), όπου σχετικά αναφέρει: Ένα άστρο, ένα τραπέζι, ένα σύννεφο, μια πέτρα, όλα αυτά διαλύονται από την επιστήμη του 20ού αιώνα σε κάτι που συνίσταται από το ίδιο υλικό. Αυτό το κάτι είναι ένα συνονθύλευμα στροβιλιζόμενων σωματιδίων που υπακούουν στους νόμους της κβαντικής Φυσικής. Τούτο σημαίνει ότι όλα τα αντικείμενα που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι απλές τρισδιάστατες εικόνες που σχηματίζονται από κύματα, κάτω από την επίδραση ηλεκτρομαγνητικών και πυρηνικών διαδικασιών.

Το ορατό Σύμπαν, το οποίο αντιλαμβάνονται οι ανθρώπινες αισθήσεις, είναι το πραγματικό Σύμπαν ή μήπως μια «σκιά» του; Τι είναι στην πραγματικότητα μια «μελανή οπή»; Κοσμική ρουφήχτρα ή μήπως τούνελ που οδηγεί στο πραγματικό Σύμπαν;

Διδάσκοντας για χρόνια τα μαθήματα της Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Φυσικών Επιστημών θεωρούμε ότι η αιτιοκρατική δομή του χωροχρόνου στο θεμελιώδες επίπεδο της κλίμακας Πλανκ ακυρώνει την κβαντομηχανική τυχαιότητα ως θεμελιώδη ιδιότητα του Σύμπαντος. Ουσιαστικά την περιορίζει μόνο στη σχετικότητα και στον αντίστοιχο φυσικό περιορισμό στον οποίο υπόκεινται οι μετρήσεις, μη σύμφωνα πάντως με την αρχή της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ. Η αρχή αυτή σύμφωνα με τον σπουδαίο Bertrand Russell έχει να κάνει τόσο με μετρήσεις και όχι με αιτιοκρατίες που εδράζονται σε φιλοσοφικές δοξασίες του Καρτέσιου και των άλλων σύγχρονών του σοφών.
Έτσι, όπως οι μελανές οπές δεν μπορούν να περιορίσουν την έκταση του κενού χώρου πέραν αυτών, παρά το γεγονός ότι συνιστούν μια άπειρη ανωμαλία του επίπεδου και άπειρου χωροχρόνου τα ίδια -σε σχετικές αναλογίες- συμβαίνει και με το Σύμπαν. Το ορατό Σύμπαν που αντιλαμβάνονται οι ανθρώπινες αισθήσεις είναι ένα μικρό «κομμάτι» του υπεραισθητού Σύμπαντος και όλα αυτά πέρα από την πρόταση του Στίβεν Χώκινγκ για ένα Σύμπαν πεπερασμένο αλλά χωρίς όρια στις τέσσερις διαστάσεις. Ίσως πάλι όλα αυτά αφορούν μόνο ένα μαθηματικό μοντέλο που προσεγγίζει το Σύμπαν από τη θετικιστική ή νεοθετικιστική άποψη των οπαδών της Σχολής της Βιέννης.
Οι λεγόμενοι φυσικοί νόμοι περιγράφουν τη συμπεριφορά της ύλης και κατά συνέπεια δεν την καθορίζουν. Πάνω στις απόψεις αυτές είναι πολύ πιθανόν μια μελανή ή αντίστοιχα μια λευκή οπή να είναι ένα τούνελ που μας οδηγεί στο «πραγματικό» Σύμπαν.
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη δυναμική του 2ου νόμου της Θερμοδυναμικής που μας κρατά δέσμιους στο γήινο γίγνεσθαι. Πάντως, ο ίδιος νόμος καθορίζει μέσω των πιθανοτήτων, ότι η μοίρα, όλων των συστημάτων σε βάθος χρόνου είναι η απόλυτη αταξία.


Τι είναι οι λεγόμενες «σκουληκότρυπες» ή γέφυρες Einstein-Rosen; Μπορεί κάποιος να ταξιδέψει σε άλλες διαστάσεις ή χωροχρόνο μέσα από τις «σκουληκότρυπες»;

Σκουληκότρυπες ή γέφυρες Αϊνστάιν-Ρόζεν (Ε-R). Η γέφυρα E-R καλείται σκουληκότρυπα και είναι μια τετραδιάστατη γέφυρα μέσω της οποίας η μάζα ταξιδεύει και καταλήγει σ' ένα καινούργιο αλλά ξεχωριστό Σύμπαν που -σύμφωνα με κάποιες θεωρητικές απόψεις- συνυπάρχει με το δικό μας χωρίς όμως να γίνεται αντιληπτό από εμάς. Ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό. Γι' αυτό οι αστροφυσικοί έδωσαν στη γέφυρα E-R το όνομα σκουληκότρυπα, λόγω της ιστορίας που χρησιμοποιούσαν οι Άραβες μυστικιστές προκειμένου να περιγράψουν το μυστήριο του χρόνου. Οι Άραβες ανέφεραν: Το σκουλήκι τρυπώνει και τρώγοντας το μήλο, παχαίνει μέχρι να βγει από την άλλη πλευρά και έτσι δεν χωράει να ξαναγυρίσει πίσω από τον ίδιο δρόμο μέσα στη σκουληκότρυπα. Το ταξίδι βέβαια της αστρικής μάζας μέσω της γέφυρας E-R δεν είναι τόσο απλό, εφόσον θα πρέπει να γίνει με την ταχύτητα του φωτός, γεγονός το οποίο αποκλείει η Θεωρία της Σχετικότητας τουλάχιστον όσον αφορά το αισθητό στον άνθρωπο Σύμπαν. Στο πλαίσιο αυτό του νέου υποθετικού Σύμπαντος -σύμφωνα με πολλούς αστροφυσικούς/κοσμολόγους, ο χρόνος και ο χώρος- όπως τους αντιλαμβάνεται η ανθρώπινη λογική και εμπειρία, παύουν να υπάρχουν. Από τον νέο αυτό χώρο ένας φανταστικός ταξιδιώτης μπορεί να μεταπηδήσει θεωρητικά, άπειρες φορές στο παρελθόν ή στο μέλλον χωρίς να διανύσει καμιά χρονική ή χωρική απόσταση. Μ' αυτόν τον τρόπον διάφοροι ερευνητές (ακόμα και ευφάνταστοι μελετητές του κόσμου των άστρων) πιστεύουν πως θα δοθεί η λύση στο πρόβλημα των διαστρικών ταξιδιών. Έτσι ο διάσημος Αμερικανός αστροφυσικός Κηπ Θορν (Kip Thorne) ομιλεί για επικοινωνία απομακρυσμένων σημείων στο Σύμπαν μέσω της «σκουληκότρυπας» και για αντιστροφή της ροής του χρόνου. Μακάρι να αποδειχθούν αληθινά όλα αυτά και να ξεπεράσουμε τα εμπόδια που φέρνουν οι τεράστιες αστρονομικές αποστάσεις και η ταχύτητα του φωτός.

Τελικά το Σύμπαν μας κάποια στιγμή θα καταρρεύσει και θα εξαφανιστεί; Πότε θα συμβεί κάτι τέτοιο;
 
Δεν πιστεύω ότι θα γίνει κάτι τέτοιο. Πεποίθησή μου και πιστεύω μου είναι ένα διαρκώς παλλόμενο-συστελλόμενο και διαστελλόμενο Σύμπαν.
Επιστημονικά, όμως, έχω να προσθέσω, ότι δύο διαφορετικές επιστημονικές ομάδες, σχετικά πρόσφατα, από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ και από το Εθνικό Εργαστήριο Berkeley της Καλιφόρνια, μελετώντας τις εκρήξεις υπερκαινοφανών διαπίστωσαν ότι τα άστρα αυτά είναι περισσότερο απομακρυσμένα από όσο θα περίμενε κανείς. Το φως των υπερκαινοφανών, το οποίο μελέτησαν ειδικοί αστροφυσικοί ταξιδεύει με 5 - 7  δισεκατομύρια έτη και χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη επιμήκυνση του μήκους κύματός του προς το ερυθρό άκρο (red shift) του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, που οφείλεται στη διαστολή του Σύμπαντος. Συνεπώς, σύμφωνα με τους Αμερικανούς αστροφυσικούς, το Σύμπαν διαστέλλεται με μεγαλύτερες ταχύτητες από τις αντίστοιχα αναμενόμενες ως συνέπεια της Μεγάλης Έκρηξης (Big Bang), που κατά πάσα πιθανότητα έγινε πριν από 13,7 δισεκατομμύρια έτη. Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ότι το φως των υπερκαινοφανών είναι αμυδρότερο από ότι περίμεναν, γεγονός που σημαίνει ότι στο παρελθόν το Σύμπαν επεκτεινόταν πιο αργά και μόνο σχετικά πρόσφατα άρχισε να επιταχύνεται η επέκτασή του.
Η αυξανόμενη διαστολή του Σύμπαντος αποδίδεται από πολλούς αστροφυσικούς στην ύπαρξη μιας δύναμης, η οποία σε κοσμικό επίπεδο δρα αντίθετα προς τη δύναμη της βαρύτητας και μάλλον απωθεί τα ουράνια σώματα αντί να τα έλκει!
Πάντως η ανακάλυψη αυτή των Αμερικανών αστροφυσικών θέτει τέλος στη θεωρία που ήθελε το Σύμπαν να συστέλλεται και να καταλήγει στη Μεγάλη Συρρίκνωση (Big Crunch).

Πολλοί μιλούν για το λεγόμενο «Πείραμα της Φιλαδέλφειας», που έγινε το 1943 με σκοπό την πρόκληση αορατότητας στο αμερικανικό αντιτορπιλικό Eldridge DE-173. Κάποιοι λένε ότι το πείραμα αυτό προκάλεσε την τηλεμεταφορά του σκάφους 200 μίλια νοτιότερα, αλλά με οδυνηρές επιπτώσεις στο πλήρωμα του. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Νέας Φυσικής είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί ένα πείραμα τύπου Φιλαδέλφειας;

Το «Πείραμα της Φιλαδέλφειας» ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα που μου είχε κινήσει το ενδιαφέρον πριν πολλά χρόνια. Διάβασα αρκετά για το εν λόγω πείραμα, μάλιστα είχα δει και τα σχετικά ντοκιμαντέρ. Έκπληξη μου είχε προκαλέσει τότε ότι το αμερικανικό αντιτορπιλικό Eldridge DE-173 δωρίθηκε αργότερα στην Ελλάδα που το περιέλαβε στον στόλο της. Πραγματικά, κάποιοι ανέφεραν ότι το πείραμα αυτό προκάλεσε την τηλεμεταφορά του σκάφους 200 μίλια νοτιότερα. Αν αυτό έχει γίνει δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω, αφού παρά τις όποιες προσπάθειες μου δεν κατέληξα, σαν Στράτος Θεοδοσίου, σε κάτι συγκεκριμένο. Τώρα αν αυτά βασίζονται σε κάποιες ακραίες εφαρμογές της Θεωρίας της Σχετικότητας σχετικά με τη Βαρύτητα ή στις θεωρίες του περίφημου Σέρβου φυσικού Τέσλα, δεν μπορώ με βεβαιότητα να σας πως.

Κατά πόσο είναι εφικτό ένα ταξίδι στον χρόνο; Το Σύμπαν που μας περιβάλλει επιτρέπει κάτι τέτοιο;

Ταξίδι στον χρόνο. Μια ουτοπία ή μια πραγματικότητα; Μήπως το ταξίδι στον χρόνο έχει να κάνει με τις περίφημες σκουληκότρυπες των Αϊνστάιν-Ρόζεν; Μήπως στο πλαίσιο του Σύμπαντος που θα προκύψει μ' αυτόν τον τρόπο ο χρόνος και ο χώρος, όπως τους αντιλαμβάνεται η ανθρώπινη εμπειρία και λογική παύουν να υπάρχουν; Τότε, είναι σαφές ότι στον νέο αυτόν χώρο ένας φανταστικός ταξιδιώτης μπορεί να μεταπηδά θεωρητικά -προσοχή θεωρητικά λέω- άπειρες φορές στο παρελθόν ή στο μέλλον, χωρίς να διανύει καμιά χρονική ή χωρική απόσταση! Αυτό είναι ένα καταπληκτικό συμπέρασμα που δίνει γένεση στις πιο «τρελές» σκέψεις μας! Ωστόσο, πάντα θεωρητικά μιλώντας, στο παράλληλο αυτό Σύμπαν που θα προκύψει μέσω της τετραδιάστατης γέφυρας Αϊνστάιν-Ρόζεν, η μάζα ενός αστεριού μπορεί να μεταφερθεί και πάλι στο δικό μας Σύμπαν μέσω μιας αντιδιαμετρικής σημειακής ανωμαλία του νέου Σύμπαντος, που οι αστροφυσικοί ονόμασαν λευκή οπή και έτσι να εμφανιστεί σε χώρο και χρόνο άσχετο με αυτόν της εξαφάνισής της.
Επομένως, θεωρητικά, τα πάντα είναι δυνατόν να συμβούν σ' αυτό που ονομάσαμε Σύμπαν και το οποίο μας περιβάλλει.
Είναι πολύ ωραίο να μπορούμε να συζητάμε έστω και θεωρητικά αυτή τη στιγμή, επιστημονικά αποδεδειγμένα πράγματα, τα οποία σε άλλες εποχές φάνταζαν απίθανες ιστορίες ευφάνταστων μυθιστοριογράφων.

Σ' ένα αχανές Σύμπαν, με ασύλληπτο αριθμό γαλαξιών και αστρικών συστημάτων, είναι δυνατόν η ζωή να αποτελεί σπάνιο φαινόμενο; Αν όντως η ζωή δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, τότε ποια πιθανόν είναι η πιο συνηθισμένη μορφή ζωής στο Σύμπαν; Όντα που βασίζονται στον άνθρακα ή στο πυρίτιο; Ή μήπως κάποια μορφή «ενεργειακών πλασμάτων» ή «νοήμονα κοσμικά νέφη» που μεταφέρουν πληροφορίες;

Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχει νοήμων ζωή και σε πολλούς άλλους γαλαξίες από τα δισεκατομμύριο που υπάρχουν. Θα είμαστε, οι άνθρωποι, πολύ εγωιστές αν νομίζαμε το αντίθετο και θα ήταν καταθλιπτικό αν μέσα στα δισεκατομμύρια των γαλαξιών δεν υπήρχε τίποτα άλλο. Τώρα, αν εμείς είμαστε βασισμένοι στον άνθρακα και άλλοι από κάποιο άλλο στοιχείο, τι να πω; Εγώ συμφωνώ με τις απόψεις των ειδικών επιστημόνων και των βιολόγων και με όλες τις συνθήκες που θεωρούμε απαραίτητες για να υπάρξει ζωή, αλλά αυτές, όπως είναι φανερό, ισχύουν για μας. Για κάποια άλλη μορφή ζωής μπορεί να ισχύουν άλλες. Εξάλλου όλοι οι οργανισμοί προσαρμόζονται ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε περιβάλλον. Αν κάποια ζωή στηρίζεται στο πυρίτιο, όπως υπέθεταν παλαιότερα, για να αντέχει δήθεν σε υψηλές θερμοκρασίες, οι σχετικές έρευνες έδειξαν ότι οι ενώσεις του πυριτίου μετά κάποιον αριθμό «σπάνε» και δεν ακολουθούν τη διαδικασία του άνθρακα.
Οι ιδέες βέβαια για μορφές «ενεργειακών πλασμάτων» ή «νοήμονα κοσμικά νέφη» που θα μεταφέρουν πληροφορίες, ήταν «γνωστές» τουλάχιστον από τη δεκαετία του ‘60, αλλά δεν νομίζω ότι κάποιος μπορεί να απαντήσει με σαφήνεια και επιστημονική βεβαιότητα. Εκείνη την εποχή, θυμάμαι ότι κυκλοφορούσε η «άποψη» ότι η Ερυθρά κηλίδα του Διός ήταν η συμπυκνωμένη νοημοσύνη ή τα συμπυκνωμένα ενεργειακά πλάσματα του Δία, αν είναι δυνατόν!

Η νοημοσύνη είναι ένα επιλεκτικό χαρακτηριστικό της ζωής. Είναι η απάντηση της εξέλιξης στο απρόβλεπτο. Κατά πόσο συνηθισμένο φαινόμενο μπορεί να αποτελεί η νοημοσύνη στο Σύμπαν; Τα όρια της είναι βιολογικά ή μπορεί και να επεκταθεί μέσω της τεχνολογίας; Ποια μορφή μπορεί να έχουν οι νοήμονες και τεχνολογικά εξελιγμένοι πολιτισμοί στο Σύμπαν;

Δεν μιλάμε για νοημοσύνη, αλλά αρχικά γι' αυτή καθ' εαυτή τη ζωή. Πρέπει πρώτα να μάθουμε τι ακριβώς είναι η ζωή και μετά να την αναζητήσουμε στα πέρατα του Σύμπαντος. Πρέπει να ξέρουμε πως είναι δομημένη αυτή η νοήμων ή όχι ζωή. Οι ερευνητές αρχικά υπέθεσαν ότι θα πρέπει βιολογικά να είναι όμοια με αυτή της Γης.


Τι είναι όμως ζωή ή μάλλον τι σημαίνει ζωή έστω και σε γήινο πεδίο; Ο βιοχημικός ορισμός της είναι ένα σύνολο νουκλεϊνικών οξέων, πρωτεϊνών και άλλων πιο σύνθετων μορίων. Σήμερα, που ασχολούμαστε με τα πεδία και τα μη-γραμμικά συστήματα, θεωρούμε ότι: Στη μοντέρνα γλώσσα των μη-γραμμικών δυναμικών συστημάτων η ζωή είναι μία ξαφνική εμφάνιση οργάνωσης μέσα στο χάος, ένα φαινόμενο πολύ συνηθισμένο στα αριθμητικά μοντέλα πολύπλοκων συστημάτων. Αν δε η αναζητούμενη εξωγήινη ζωή είναι βιολογικά διαφορετική από εκείνη της Γης τότε το πρόβλημα είναι εξαιρετικά πολύπλοκο.
 Έτσι, αναπτύχθηκε η Αστροβιολογία, ένας κλάδος της Αστροφυσικής που μελετά όλες αυτές τις παραμέτρους. Σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς που δώσαμε είναι σαφές ότι μπορεί να υπάρξει ζωή σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης και κατά πάσα πιθανότητα μπορεί να επεκταθεί με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Τώρα το ποια μορφή θα έχουν οι νοήμονες και τεχνολογικά εξελιγμένοι πολιτισμοί στο Σύμπαν κανείς δεν νομίζω ότι επί του παρόντος μπορεί να απαντήσει με σαφήνεια. Ελπίζω παρόμοια με τη δική μας, προηγμένη, ειρηνική και φιλική ώστε η ανθρωπότητα να ζήσει μελλοντικά σε ένα Σύμπαν ειρήνης και ευτυχίας.

 

Ένας εξωγήινος υπερπολιτισμός με ηλικία δισεκατομμυρίων ετών, μπορεί να έχει ξεπεράσει τα όρια της βιολογίας και της ύλης; Μπορεί να έχει μετεξελιχθεί σε μορφή ενέργειας -δομημένης με πληροφορίες- και να διατρέχει το Σύμπαν, χωρίς απαραίτητα να μοιράζεται τη μοίρα του; Μπορεί αυτά τα όντα, σύμφωνα με τον συγγραφέα ε.φ. Άρθουρ Κλαρκ (2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος), να είναι οι «απρόσβλητοι από το χώρο και χρόνο κυρίαρχοι του Σύμπαντος», να «μοιάζουν με θεούς» αλλά να μην ξεχνούν ποτέ «την χλιαρή ύλη από την οποία γεννήθηκαν»;
Ο περίφημος συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας Άρθουρ Κλαρκ μπορεί να είναι γνωστός από αυτά τα έργα του και τις υποθέσεις του, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι προέρχεται από τον χώρο των Θετικών Επιστημών. Τεχνολόγος μηχανικός ο ίδιος, είναι γνωστός στην επιστημονική κοινότητα και από τον πλήρη σχεδιασμό μιας διαστημικής αποικίας στην οποία η ενέργεια θα παραγόταν μέσω αεροστροβίλων που θα λειτουργούσαν με ηλιακή ενέργεια. Επομένως, το κάθε τι που προτείνει ή γράφει είναι πολύ καλά θεμελιωμένο και πολύ προσεκτικά δομημένο.
Φυσικά, εάν ένας εξωγήινος υπερπολιτισμός μπορέσει να υπερκεράσει τους κινδύνους αυτοκαταστροφής του και να φτάσει σε ηλικία δισεκατομμυρίων ετών επόμενο είναι ότι θα κάνει θαύματα. Δεν βλέπετε τι τεχνολογική πρόοδο έχει να επιδείξει ο γήινος πολιτισμός με ηλικία μόλις λίγων χιλιάδων ετών;
Θεωρώ, λοιπόν, ότι μετά από δισεκατομμύρια έτη ειρηνικής ζωής και συνεπώς προόδου σε όλους τους τομείς, ο πολιτισμός θα μετεξελιχθεί σε έναν συμπαντικό υπερπολιτισμό, ο οποίος θα ξεπεράσει τα όρια της βιολογίας και της ύλης. Στο βιβλίο μας «Στράμαν-Το παραμύθι του ουρανού», ή όπως θέλω εγώ να το αποκαλώ: «Πέρα από τον χρόνο και τον χώρο», δίνουμε ψήγματα αυτού του υπερπολιτισμού που ακμάζει στη χώρα του Άρχοντα του Χώρου και του Χρόνου.
Ένα παραμύθι, το οποίο δείχνει αυτό που λέμε άτομο απρόσβλητο από τον χώρο και τον χρόνο, αλλά συνδεδεμένο με τη «χλιαρή» ύλη από την οποία προήλθε. Τι ωραία άλλωστε μπορεί να λεχθεί αυτό: Τα «ανθρώπινα» όντα να μετεξελιχθούν σε μορφές υλοενέργειας -δομημένης με πληροφορίες- και να διατρέχουν το Σύμπαν, χωρίς απαραίτητα να μοιράζονται τη μοίρα του.

 

Σύμφωνα με τα ημερολόγια των Μάγιας το 2012 μ.Χ. κλείνει ένας ημερολογιακός κύκλος. Πολλοί έχουν συνδέσει την ημερομηνία αυτή με επερχόμενες κοσμικές καταστροφές ακόμη και με το «Τέλος του Κόσμου». Έχουν βάση τέτοιες απόψεις;

Στο βιβλίο μας «Η Οδύσσεια των ημερολογίων-Αναζητώντας τις ρίζες της γνώσης» έχουμε ασχοληθεί επισταμένως και ενδελεχώς με τον μυστηριώδη λαό των Μάγια, αυτόν τον περίφημο νοτιοαμερικάνικο λαό. Έχουμε μελετήσει τις αστρονομικές του γνώσεις, καθώς και το υπέροχα δομημένο ημερολόγιό του.
Το ημερολόγιο των Μάγια -ή μάλλον το ημερολογιακό σύστημα των Μάγια, που είναι στην ουσία τρία ημερολόγια- αποτελεί ένα θαύμα τεχνικής των αστρονόμων-ιερέων του λαού και θεωρείται το ακριβέστερο ημερολογιακό σύστημα του κόσμου. Ακριβέστερο και από το πολιτικό γρηγοριανό ημερολόγιο που χρησιμοποιούμε σήμερα.
Όσον αφορά τη σημαδιακή ημερομηνία 2012 μ.Χ. Πράγματι, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, οι οποίοι με αστρονομικές τομές έχουν βρει την αντιστοιχία μεταξύ του ημερολογιακού συστήματος των Μάγια και του γρηγοριανού ημερολογίου, η αντίστοιχη γρηγοριανή ημερομηνία 2012 μ.Χ., γιατί οι Μάγια δεν χρησιμοποιούσαν τέτοιες ημερομηνίες προ Χριστού ή μετά Χριστόν, έχει συνδεθεί με επερχόμενες κοσμικές καταστροφές.
Εμείς εκείνο που θέλουμε να τονίσουμε είναι ότι το ημερολογιακό σύστημα των Μάγια είχε χρονικούς κύκλους των 52 ετών και στο τέλος κάθε τέτοιου κύκλου οι Μάγια πίστευαν ότι κάτι σοβαρό θα συμβεί. Έπρεπε να γίνει, ακριβώς εκείνη τη νύχτα, η σύνδεση των ετών και των χρονικών κύκλων. Οι ιερείς-αστρονόμοι έσβηναν την ιερή φωτιά και την τελευταία νύχτα του έτους, που την ονόμαζαν Toxiiuhmolpia, και η οποία συνέπιπτε με τη γιορτή του ονομαστού θεού τους Κουετζαλκοάτλ ανέμεναν τη μεσουράνηση του ανοικτού σμήνους των Πλειάδων. Όταν αυτό συνέβαινε νέα ιερή φωτιά άναβε και ένας νέος χρονικός-ημερολογιακός κύκλος άρχιζε και πάλι. Παράλληλα, πραγματοποιούνταν η σύνδεση του παλιού με τον νέο χρονικό κύκλο και τα πάντα κυλούσαν όπως πριν: ο λαός ευτυχισμένος θα ζούσε απερίσπαστος μέχρι τον επόμενο ημερολογιακό κύκλο και την καινούργια αγωνία του αν η ζωή θα συνεχιζόταν τότε.
Έτσι, θεωρώ πως όλα αυτά περί κοσμικών καταστροφών το 2012 μ.Χ. έχουν να κάνουν με το κοσμοείδωλο των Μάγια και μόνον, καθώς και με τους ημιμαθείς που βλέπουν κάπου σε κάποια εργασία μια ημερομηνία τρομάζουν οι ίδιοι και τρομάζουν αφελώς και τους άλλους. Τίποτα από αυτά δεν αφορά εμάς που χρησιμοποιούμε άλλα ημερολογιακά συστήματα και το δεκαδικό σύστημα αρίθμησης. Έτσι χρησιμοποιούμε εκατοντάδες και χιλιάδες ετών. Γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε μιλάμε για συντέλειες του κόσμου κάθε 1.000 χρόνια. Αν δεν έγινε το 1.000 μ.Χ. θα γίνει το 2.000 μ.Χ. και πάει λέγοντας, αναμένοντας κοσμικές καταστροφές ή αντίστοιχα γιορτάζοντας millennia, όπως το φαντασμαγορικό 2000 μ.Χ.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι επίκειται στη Γη μια αναστροφή των μαγνητικών πόλων, που θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις. Είναι πιθανόν να συμβεί κάτι τέτοιο; Αν ναι, τι επιπτώσεις θα έχει στον πλανήτη μας και ειδικά στο ανθρώπινο είδος;

Δεν θέλω να καταστροφολογώ. Πράγματι, ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι «επίκειται»(;) στη Γη μια αναστροφή των μαγνητικών πόλων, που θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις για το γήινο γίγνεσθαι. Πραγματικά η Γη περιβάλλεται από ένα μαγνητικό πεδίο μέσα στο οποίο συμπεριφέρεται σαν σφαίρα από μαγνητισμένο σίδηρο με βόρειο και νότιο μαγνητικό πόλο. Είναι γνωστό ότι με την πάροδο του χρόνου η ένταση και η κατανομή του μαγνητικού πεδίου της Γης μεταβάλλονται. Ο παλαιομαγνητισμός που ασχολείται με τη συμπεριφορά του γήινου μαγνητικού πεδίου μέσα στον γεωλογικό χρόνο έχει αποδείξει ότι σχετικά πρόσφατα συνέβησαν κάποιες αναστροφές. Μιλάμε επίσης για μαγνητόσφαιρα και μαγνητόπαυση. Για παράδειγμα λέμε ότι στα τελευταία 150 χρόνια η μαγνητική ροπή του γεωμαγνητικού διπόλου μειώνεται συνέχεια. Επίσης τα τελευταία 100 εκατομμύρια χρόνια διαπιστώθηκε ότι ο γεωμαγνητικός βόρειος πόλος βρισκόταν σε δύο κυκλικές περιοχές με ακτίνα περίπου 30 μοίρες γύρω από τον βόρειο και νότιο γεωγραφικό πόλο. Αλλά να μη σας κουράζω με εξειδικευμένες έννοιες. Εκείνο που θέλω να σημειώσω είναι ότι το γεωμαγνητικό πεδίο κατά τους γεωλογικούς χρόνους ήταν περίπου όπως και το σημερινό ή είχε εντελώς αναστραφεί σε σχέση με τον ισημερινό. Το χρονικό διάστημα κατά το οποίο πραγματοποιήθηκε κάθε αναστροφή του πεδίου πρέπει να ήταν μικρό σε σύγκριση με εκείνο που η πολικότητά του ήταν κανονική ή αντίστροφη. Έχει υπολογιστεί ότι σε πολλές περιπτώσεις το απαιτούμενο διάστημα για να πραγματοποιηθεί μια αναστροφή της πολικότητας είναι λίγο μικρότερο από 10.000 χρόνια. Η μελέτη του γεωμαγνητικού πεδίου σε αρχαιότερους γεωλογικούς χρόνους είναι περισσότερο πολύπλοκη και συνδέεται με την υπόθεση της μετατόπισης των πόλων. Η θέση του γεωμαγνητικού πόλου πριν από ένα δισεκατομμύριο χρόνια δεν βρισκόταν στην περιοχή των γεωγραφικών πόλων, αλλά κοντά στον γεωγραφικό ισημερινό. Ίσως η θέση του γεωμαγνητικού πόλου βαθμιαία μετατοπίστηκε από την ισημερινή ζώνη στην πολική περιοχή κατά τη διάρκεια των τελευταίων 900 εκατομμυρίων χρόνων. Αυτό το γεγονός όμως ήταν ανεξάρτητο από την πολικότητα. Μέχρι τώρα δεν έχει προταθεί κάποια θεωρία που να δικαιολογεί ποσοτικά τα διάφορα φαινόμενα κατά τις αναστροφές του πεδίου κατά τους γεωλογικούς χρόνους. Αρκετές θεωρίες έχουν εξηγήσει την προέλευση του γεωμαγνητικού πεδίου, πολλές όμως από αυτές δεν μπορούν να δικαιολογήσουν το σημερινό γεωμαγνητικό πεδίο.
Κοντολογίς, ούτε γνωρίζουμε, με τους αστάθμητους παράγοντες πότε θα συμβεί μια αναστροφή των μαγνητικών πόλων, ούτε τι ακριβώς θα συμβεί τότε, αν θα συμβεί, μετά βέβαια την πάροδο τουλάχιστον γύρω στα 10.000 χρόνια.
Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι μετά το μέγιστο κάθε ενδεκαετούς ηλιακού κύκλου, γιατί ενδεκαετής είναι ο κύκλος των ηλιακών «γεγονότων», η πολικότητα του Ήλιου μας, αυτού του γιγαντιαίου μαγνήτη αντιστρέφεται. Έτσι, ο βόρειος πόλος του γίνεται νότιος και ο νότιος βόρειος. Όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε ο ηλιακός κύκλος, όσον αφορά το μαγνητικό πεδίο του, έχει περίοδο 22 ετών, εφόσον τόσο χρόνο χρειάζεται ο Ήλιος για να επανέλθει στην ίδια πολική μαγνητική συμπεριφορά. Αφού, λοιπόν, αυτό συμβαίνει στον φωτοδότη και ζωοδότη Ήλιο και τα πάντα βαίνουν καλώς στον μικρό πλανήτη μας -που η ζωή του εξαρτάται από τον Ήλιο- γιατί εμείς να ανησυχούμε;

 

• Στο βιβλίο του Έννοιες του Χώρου (2001) ο Max Jammer αναφέρει: «Τα υπερφυσικά φαινόμενα τα οποία επιδεικνύονται από τους πνευματιστές στις διάφορες συγκεντρώσεις τους ερμηνεύονται με βάση την υπόθεση μιας τέταρτης διάστασης». Έχει σχέση η Τέταρτη Διάσταση με τη λεγόμενη Μεταφυσική; Υπάρχει μήπως μια «υπερβατική Φυσική» που είναι «Μεταφυσική»;

Ουσιαστικά το βιβλίο του Max Jammer Έννοιες του Χώρου αναφέρεται στην εξέλιξη των ιδεών περί χώρου. Αρχικά μιλάει για την εννοιολογική κατασκευή του χώρου σύμφωνα με τη σύγχρονη επιστήμη και στην τετραδιαστατικότητα του χωροχρόνου, ενώ γράφει για το γεγονός ότι η ιδέα μιας τέταρτης διάστασης έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους πνευματιστικούς κύκλους αιώνες πριν. Αναφέρεται στον Χένρι Μουρ και στην πνευματιστική του σύλληψη το apissitudo essentialis.
Αν τώρα το υπερφυσικό έχει σχέση με το μεταφυσικό, η δική μου άποψη είναι ότι μετα-φυσικό θεωρείται κάθε τι που βρίσκεται μετά τη φυσική (αυτή, όμως, που γνωρίζουμε σήμερα). Δηλαδή μετά τη φυσική που διδάσκουμε και είναι γραμμένη στα αντίστοιχα βιβλία, διότι μετά λίγα χρόνια αυτό που τώρα ονομάζουμε μεταφυσικό πιθανότατα θα μπορεί να εξηγηθεί από την τότε φυσική και θα πάψει να θεωρείται κάτι πέρα και μετά από αυτή, άρα μετα-φυσικό.
Δεν ξέρω αν γίνομαι σαφής. Εκείνο που θέλω να πω είναι ότι η αλματώδης ανάπτυξη της φυσικής και της συνδεδεμένης με αυτήν τεχνολογίας θα εξηγήσει πράγματα που σήμερα πιθανώς μας φαίνονται «εξωπραγματικά» και τότε θα φαντάζουν ως τετριμμένα θέματα ρουτίνας και άκρως φυσιολογικά. Εδώ, ήδη από το 1880 ο J. K. Zollner, τότε καθηγητής Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, έγραφε άρθρα με τίτλο Υπερβατική Φυσική (Transcendentale Physic), γεγονός που δείχνει ότι εμείς οι αστρονόμοι έχουμε την τάση να ασχολούμαστε και να εξηγούμε έστω και διαισθητικά το «λεγόμενο» υπερβατικό ή μεταφυσικό!

Πολλοί έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους για τη λύση του ενεργειακού προβλήματος της ανθρωπότητας στην πυρηνική σύντηξη, στην αναπαραγωγή δηλαδή σε εργαστηριακό επίπεδο των αντιδράσεων που λαμβάνουν χώρα στον Ήλιο. Είναι όντως η πυρηνική σύντηξη η λύση;

Δεν γνωρίζω και δεν υποστηρίζω, ούτε κανείς άλλος νομίζω, πως η πυρηνική σύντηξη θα λύσει το ενεργειακό πρόβλημα της ανθρωπότητας.
Εκείνο, όμως, που ξέρω είναι ότι χρησιμοποιούμε μόνον το ένα δισεκατομμυριοστό της ηλιακής ενέργειας. Συνεπώς οι προσπάθειες των επιστημόνων πρέπει να στραφούν προς τον ενεργειακό γίγαντα που λέγεται Ήλιος και τα πλεονεκτήματα στο μέλλον θα είναι τεράστια. Δεν είμαι ηλιακός αστρονόμος ούτε μηχανολόγος μηχανικός για να προτείνω σκέψεις ή λύσεις γι' αυτό. Προτείνω, όμως, οι προσπάθειες των αστρονόμων και τεχνολόγων να ενταθούν προς αυτή την κατεύθυνση, προς τον ζωοδότη και φωτοδότη Ήλιο. Προτείνω ενθέρμως αν θέλετε προς την Πολιτεία να δημιουργήσει μια καινούργια γενιά νέων αστροφυσικών δέκα με είκοσι άτομα τα οποία και θα αποτελέσουν μια δυναμική ομάδα ηλιακών αστρονόμων. Με σπουδές σε ειδικά ιδρύματα του εξωτερικού -μετά το πρώτο πτυχίο και ενδεχομένως το master's τους- με συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια με συνεχείς μετακινήσεις, εκπαιδευτικές άδειες και όλα τα συναφή και να δείτε σε 10-20 χρόνια τα αποτελέσματα. Αυτές είναι οι τομές που πρέπει να κάνει η Πολιτεία και όχι «ασπιρίνες» με δήθεν αξιολογήσεις και παλινδρομήσεις. Παλάντζα έχει καταντήσει η αξιολόγηση και οι δήθεν κανονισμοί λειτουργίας του πανεπιστημίων. Η αξιολόγηση των πανεπιστημίων και των πανεπιστημιακών γίνεται μόνον με σοβαρή ερευνητική δουλειά, με συγγραφικό έργο, με τη διδασκαλία και τις προεκτάσεις της έρευνας στους φοιτητές σου και στην κοινωνία γενικότερα. Η αξιολόγηση πρέπει να είναι αυστηρότατη. Να φύγουν από τα πανεπιστήμια οι καθ' έξιν «λουφαδόροι», αυτοί που ήρθαν να «αράξουν» από το εξωτερικό και να βγάλουν μια παχυλή σύνταξη χωρίς να προσφέρουν τίποτα και πιστέψτε με είναι πολλοί αυτοί μέσα σε μια Πολιτεία που ευνοεί τέτοιου είδους μετακινήσεις γιατί «δουλικά» θεωρεί ότι η γνώση έρχεται με μετακλήσεις από την Εσπερία... Οι ανεύθυνοι αυτοί συνάδελφοι κρατούν και τη θέση τους στα ξένα πανεπιστήμια και αναίσχυντα κοροϊδεύουν τόσο τους συναδέλφους τους όσο και τους φοιτητές τους. Αυτά τα θέματα πρέπει να λύσει το Υπουργείο αν θέλει και το ίδιο να έχει την έξωθεν καλή μαρτυρία. Τα έχουμε πει και τα έχουμε γράψει πολλές φορές. Ας διαβάσουν το «Μέλλον του παρελθόντος μας»... ας απαντήσουν επιτέλους κάποια φορά σε ενυπόγραφα άρθρα πανεπιστημιακών για να μας πείσουν ότι θέλουν την αναβάθμιση και όχι τη διάλυση των κρατικών πανεπιστημίων προς όφελος... προς ξέρει ποιων!

 

Ποια είναι η άποψη σου για την λεγόμενη Ενέργεια του Μηδενικού Σημείου (Zero Point Energy) και για τις κβαντικές διακυμάνσεις του κενού. Μπορούν να αξιοποιηθούν και να χρησιμοποιηθούν ως πιθανές εναλλακτικές πηγές ενέργειας; Συμβαίνουν σήμερα τέτοια πειράματα στον κόσμο;

Μιλάμε για το Zero Point Field (ZPF), δηλαδή για το Πεδίο Μηδενικού σημείου. Ήδη από το 1981, διαπρεπείς φυσικοί απέδειξαν θεωρητικά ότι αν ένα φορτισμένο σωματίδιο κινηθεί μέσα στο (ZPF) θα εξαναγκαστεί να ταλαντεύεται δημιουργώντας γύρω του ένα ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Τα ηλεκτρομαγνητικά αυτά πεδία έχουν την ιδιότητα να προκαλούν ελκτικές δυνάμεις μεταξύ των σωματιδίων. Έτσι τα φορτισμένα σωματίδια σε ολόκληρο το Σύμπαν, αλληλεπιδρώντας με το (ZPF), που βρίσκεται παντού μέσα σ' αυτό δημιουργούν αντίστοιχα ηλεκτρομαγνητικά πεδία και τις αντίστοιχες ελκτικές δυνάμεις που συνιστούν ότι ονομάζουμε βαρύτητα.
Πεδία, λοιπόν, και κβαντικές διακυμάνσεις του κενού που είναι βέβαιο στο μέλλον ότι θα αξιοποιηθούν προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως πιθανές εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Αν κάτι τέτοιο αποδειχθεί στην πράξη θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι η εξίσωση Ε =m c2 δεν μας λέει ότι η μάζα (m) είναι ισοδύναμη με την ενέργεια Ε, αλλά ότι η μάζα (m) είναι ενέργεια, με ότι αυτό συνεπάγεται.

 

Πόσο κινδυνεύει η ζωή στον πλανήτη μας από τη σύγκρουση μ' έναν περιπλανώμενο μετεωρίτη; Τι πιθανότητες έχει να συμβεί κάτι τέτοιο στο μέλλον; Μπορούν να αποτρέψουμε μια τέτοια κοσμική καταστροφή;

Μάλλον από ένα αστεροειδή ή κομήτη ή μετεωρίτη. Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι αστεροειδείς, αυτή η ζώνη πλανητοειδών μεταξύ Άρη και Δία, περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, μερικοί όμως έχουν έκκεντρες τροχιές και έρχονται πολύ κοντύτερα στη Γη σε σχέση με τους υπόλοιπους. Περίπου 2.000 αστεροειδείς και κομήτες ή μεγάλοι μετεωρίτες πλησιάζουν πάρα πολύ κοντά στη Γη -ενίοτε επικίνδυνα - με τροχιές οι οποίες εν γένει είναι γνωστές στους ειδικούς επιστήμονες. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι συχνά κάποια απ' αυτά τα ουράνια σώματα εισβάλλουν αιφνίδια από το κοσμικό σκοτάδι ακολουθώντας τροχιές που είναι δυνατόν να συμπέσουν με την προαιώνια πορεία του πλανήτη μας με καταστροφικά αποτελέσματα. Και εδώ γεννάται ο κίνδυνος συγκρούσεων, όπως -κατά πάσα πιθανότητα- είχε γίνει στο παρελθόν, πριν από 65 εκατομμύρια έτη, στη Γη με τον αστεροειδή που έπεσε στη Χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό ο οποίος ισοδυναμούσε με 5 δισεκατομμύρια βόμβες τύπου Χιροσίμας και εξαφάνισε τους δεινοσαύρους και άλλα είδη από τον πλανήτη μας. Ομοίως σε πτώση αστεροειδή οφείλεται ο τεράστιος κρατήρας στην Αριζόνα και πιο πρόσφατα, το 1994, ζήσαμε τη σύγκρουση του κομήτη Shoemaker-Levy 9 με τον πλανήτη Δία.
Ακριβώς γι' αυτή την πιθανότητα η NASA -σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς στις Η.Π.Α.- δρομολόγησε το πρόγραμμα NEAR (Near Earth Asteroid Rendez-vous), με στόχο την προσέγγιση και μελέτη ενός αστεροειδή από έναν τεχνητό δορυφόρο, όταν στην έκκεντρη τροχιά του ο αστεροειδής πλησιάζει τη Γη. Ο τεχνητός δορυφόρος στάλθηκε στο διάστημα στις 16 Φεβρουαρίου του 1996 και οι έρευνές του έδειξαν αν και κατά πόσον η Γη απειλείται απ' αυτά τα ουράνια σώματα. Παράλληλα, έγιναν μελέτες για την προέλευση των αστεροειδών και κατ' επέκταση του ηλιακού μας συστήματος.
Ο αστεροειδής που επελέγη γι' αυτή την αποστολή ήταν ο Έρως (433 Eros), ένας απ' τους τρεις πιο μεγάλους αστεροειδείς κοντά στη Γη, που ανακαλύφτηκε το 1848 και την πλησιάζει στη σχετικά κοντινή απόσταση των 22,4 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. Έχει μορφή «πατάτας», με μήκος 36 Km, πλάτος 15 Km, και εξαιτίας της πολύ μικρής του βαρύτητας η προσεδάφιση σ' αυτόν ήταν εύκολη για ένα διαστημόπλοιο που ταξίδευε με την τροχιακή ταχύτητα του αστεροειδή. Η συνάντηση του μη επανδρωμένου διαστημόπλοιου NEAR με τον ΄Ερωτα προγραμματίστηκε για τον Φεβρουάριο του 1999, αλλά έγινε στις 14 Φεβρουαρίου (ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, αφού μιλάμε για έναν αστεροειδή με τόσο «ειδικό» όνομα) του 2000, ύστερα από ένα ταξίδι 2 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων! Η μελέτη του έγινε από ύψος 24-35 Km, με τη βοήθεια των κατάλληλων αστρονομικών οργάνων με τα οποία ήταν εφοδιασμένος ο δορυφόρος, ενώ μια αστρονομική κάμερα μετέδιδε λεπτομερείς εικόνες της επιφάνειας του αστεροειδή, όπου και τελικά προσεδαφίστηκε Ουσιαστικά έγιναν εκτεταμένες μετρήσεις για τη μάζα, τη δομή, τη γεωλογία, την περιεκτικότητα σε μεταλλεύματα, για το βαρυτικό, καθώς και το μαγνητικό πεδίο του Έρωτα. Σημειώνουμε ότι εμπνευστής και επικεφαλής του προγράμματος NEAR ήταν ο διαπρεπής Έλληνας αστροφυσικός Σταμάτης Κριμιτζής, διευθυντής Διοίκησης Διαστήματος στο Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς (John Hopkins) της Βαλτιμόρης και από το 2005 μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της Επιστήμης του Διαστήματος.
Σημειώνουμε ότι η πιθανότητα -στη χειρότερη περίπτωση- να χτυπήσει τη Γη μας ένας αστεροειδής είναι μία στις 30.000, καθόλου, λοιπόν, ευκαταφρόνητη! Εάν ένας αστεροειδής πέσει σε μια κατοικημένη περιοχή οι καταστροφές θα είναι ανυπολόγιστες, ενώ είναι πολύ πιθανόν να σκοτωθούν δισεκατομμύρια άνθρωποι.

 

Στην ερώτηση αν μπορούμε να αποτρέψουμε μια τέτοια κοσμική καταστροφή...

Η απάντηση είναι ο: Φρουρός του Διαστήματος

Ο David Morisson, από τη NASA, εκτός από το πρόγραμμα NEAR, πρότεινε την υλοποίηση του προγράμματος «Φρουρός του Διαστήματος». Αυτό το πρόγραμμα θα έχει ως σκοπό του τον εντοπισμό των επικίνδυνων αστεροειδών, που περιφέρονται σε τροχιές, σχετικά κοντά στη Γη, και υπάρχει η πιθανότητα να συγκρουστούν με τον πλανήτη μας. Το κόστος του εγχειρήματος, υπολογίζεται ότι θα ανέρχεται σε 10 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, και βασικά απαιτούνται έξι ειδικά τηλεσκόπια μετρίου μεγέθους και ένα σύστημα ηλεκτρονικών υπολογιστών για την κατάλληλη επεξεργασία των στοιχείων, για μια περίοδο τριάντα ετών. Αν εντοπιστεί ένα επικίνδυνο για τη Γη ουράνιο σώμα, οι ειδικοί επιστήμονες μπορούν να δώσουν είτε εντολή βομβαρδισμού και ολικής διάλυσής του -γιατί τα κομμάτια του θα ήταν επικίνδυνα αν απλώς το διαλύαμε- ή και το πλέον πιθανό και λογικό να εκτρέψουν κατάλληλα την τροχιά του, ώστε να χάσει το ραντεβού του με τη Γη.
Συνεπώς υπάρχει πια η τεχνολογία -αν και αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι έχουμε μια αδυναμία αντιμετώπισης του θέματος λόγω του ότι δεν υπάρχει διεθνώς μια αρμόδια υπηρεσία- να αντιμετωπιστεί το θέμα της σύγκρουσης της Γης με έναν αστεροειδή ή έναν κομήτη. Ούτως ή άλλως το χρονικό διάστημα έως το 2029, που όπως θα δούμε είναι έτος σημαδιακό για μια δήθεν σύγκρουση, είναι αρκετά μεγάλο προκειμένου να αναπτυχθεί η Υπηρεσία εκείνη, και θα αναπτυχθεί(!), που θα αποτρέψει τη σύγκρουση χρησιμοποιώντας το πυρηνικό οπλοστάσιό μας. Πιθανότατα μια από τις μηχανές του Λεωφορείου του Διαστήματος να χρησιμοποιηθεί γι' αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Και βέβαια όλα εξαρτώνται από τα κατάλληλα κονδύλια που θα απορροφήσει η NASA και τα αντίστοιχα προγράμματα των Πανεπιστημίων από το Κογκρέσο και γι' αυτό τον λόγο από καιρού εις καιρό οι επιστήμονες γίνονται και λίγο... καταστροφολόγοι.

Ο αστεροειδής Άπωφις-Η Γη σε κίνδυνο
Το 1997 η αστρονόμος του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον Μπερναντέτ Ρότζερς, χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο των 3,5 m του New Mexico, ανακάλυψε έναν νέο αστεροειδή, τον 1997XF11, (ακανόνιστης) διαμέτρου από 320m. έως 1,6 Km, ο οποίος μέλλει να μας απασχολήσει δραματικά τις επόμενες τρεις δεκαετίες.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αστρονόμων-πλανητολόγων, ο αστεροειδής αυτός, θα πλησιάσει στις 23 Απριλίου του 2029 σε απόσταση αναπνοής τη Γη (960.000 Km) με κίνδυνο, αν αλλάξει κατ' ελάχιστον την τροχιά του, να συγκρουσθεί μ' αυτήν. Όπως δηλώνει η NASA, αν ο αστεροειδής αυτός στραφεί προς τη Γη, θα σταλεί άμεσα επάνω του ένα διαστημόπλοιο, πιθανώς με πυρηνικά όπλα, προκειμένου να τον εκτρέψει από την πορεία σύγκρουσής του με τη Γη.
Η Γη όμως δεν βρίσκεται για πρώτη φορά σε κίνδυνο. Στις 22 Μαρτίου 1989, ένας άλλος αστεροειδής πολύ μικρότερος από τον 1997XF11 είχε πλησιάσει τη Γη σε μικρότερη απόσταση (700.000 Km) χωρίς να τον αντιληφθούμε. Τότε ... ο Θεός έβαλε το χέρι Του. Το 2029 όμως, και το 2036 που θα επανέλθει ο 1997XF11, ο οποίος έχει περίοδο Τ = 323 ημέρες, ίσως χρειαστεί η ανθρωπότητα να πάρει την τύχη στα χέρια της... Πιθανότατα το 2036 η απόστασή του από τη Γη να είναι μόλις... 35.000 Κm. Άλλωστε λόγω των παρέλξεων του Ήλιου θα αλλάξει η περίοδός του σε Τ = 426 ημέρες, και αυτές τις αλλαγές, όπως και κάποιες πιθανές στην ταχύτητά του, φοβούνται οι ειδικοί επιστήμονες. Ο αστεροειδή 1997XF11 πλέον φέρει την ονομασία Άπωφις, από το τερατώδες ερπετό, που ήταν η ενσάρκωση του πνεύματος του κακού στην αιγυπτιακή μυθολογία. Θρυλικός αντίπαλος του Ρα, θεού του φωτός και του Ήλιου, που τελικά εξοντώθηκε από τον θεό Σετ.

 

Ο άνθρωπος μπορεί πλέον να ξεφύγει από την πλανητική του κοιτίδα και να ξανοιχθεί στα άστρα; Ποια είναι η γνώμη σου για τον διαστημικό αποικισμό;

Η απάντηση είναι καταφατική. Ναι, ξεκάθαρα ναι! Ήδη έχουν αναπτυχθεί σχέδια για διαστημικές αποικίες οι οποίες θα ταξιδεύουν και συνεχώς θα συμβάλλουν στον διαστημικό αποικισμό.
Προσέξτε από παλιά είχαν ακουστεί τέτοια προγράμματα. Θυμάμαι ένα πρόγραμμα που ονομαζόταν Little Prince και θα ταξίδευε στο διάστημα τροφοδοτούμενο με πλάσμα, που είναι η υπεριονιοσμένη τέταρτη κατάσταση της ύλης.
Μέσω μιας διαστημικής αποικίας, που θα την επάνδρωναν γενναία και ριψοκίνδυνα άτομα, μια κοινωνία ανθρώπων θα μπορούσε να ταξιδέψει προς ένα άστρο με συμβατικές ταχύτητες και να το προσεγγίσει μετά πάροδο πολλών ανθρώπινων γενεών. Εκτός αυτού, οι ανθρώπινες κοινωνίες των διαστημικών αποικιών, θα είχαν τη δυνατότητα κατασκευής νέων αποικιών, οι οποίες θα πορεύονταν στη συνέχεια αυτοτελώς ακολουθώντας τον δικό τους δρόμο, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο ένα εποικιστικό κύμα που συν τω χρόνω όλο και θα μεγάλωνε.
Σύγχρονοι υπολογισμοί μας δείχνουν ότι ένα τέτοιο εποικιστικό κύμα μπορεί να εξαπλώνεται, μέσα στον Γαλαξία μας με ταχύτητα της τάξης του 1% της ταχύτητας του φωτός. Αυτό σημαίνει ότι κάθε άστρο του Γαλαξία μας, που βρίσκεται σε μια διάμετρο 100.000 ετών φωτός, θα έχει εποικιστεί σε χρονικό διάστημα μικρότερο από 10 εκατομμύρια έτη, χρόνος ο οποίος είναι πάρα πολύ μικρός σε σχέση με την ηλικία του Γαλαξία μας, που υπολογίζεται ότι είναι ίση τουλάχιστον με 10 δισεκατομμύρια έτη.
Συνεπώς, η μεταμόρφωση του Γαλαξία μας σε μια σφίζουσα οικουμενική πόλη θα είναι ένα σχεδόν στιγμιαίο γεγονός στη χρονική κλίμακα του Σύμπαντος.
Με βάση όλα αυτά, ακόμα κι αν θεωρήσουμε ότι μόνον ένας πολιτισμός, επαναλαμβάνω μόνον ένας πολιτισμός, προϋπήρχε στον Γαλαξία μας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο Γαλαξίας μας θα πρέπει να έχει αποικισθεί και κατά συνέπεια σε σχεδόν όλα τα πλανητικά συστήματά του, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας, θα πρέπει να έχουν εγκατασταθεί αποικίες. Το πρόβλημα είναι ότι μετά τόσες γενιές κανένας δεν θα θυμάται τη μητρόπολη, την αρχική κοιτίδα του γαλαξιακού πολιτισμού.
Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε την άποψη του αείμνηστου αστροφυσικού Μιχάλη Παπαγιάννη (1932-1998), ο οποίος είχε ασχοληθεί, όντας καθηγητής Αστροφυσικής στις Η.Π.Α., με αυτά τα ζητήματα και θεωρούσε ότι αν τυχόν το ηλιακό μας σύστημα είναι εποικισμένο από εξωγήινους πολιτισμούς, οι διαστημικές αποικίες αυτών των λογικών εξελιγμένων όντων θα πρέπει οπωσδήποτε να αναζητηθούν στη ζωογόνα ζώνη των αστεροειδών, αφού εκεί υπάρχουν οι κατάλληλες πρώτες ύλες για να συντηρηθεί μια αποικία.
Το μέλλον θα δείξει αν οι παραπάνω απόψεις αληθεύουν ή είναι αποτέλεσμα εσφαλμένων δεδομένων.

 

Μπορεί ο Άρης να αποτελέσει την επόμενη πλανητική πατρίδα του ανθρώπου μέσω κάποιου είδους γεωδιαμόρφωση (Terraforming);

Και βέβαια. Είναι η υπόθεση της γεωπλασίας του Άρη που έχει προτείνει επίσημα η ΝΑΣΑ το 1997. Το πρόγραμμα αυτό χωρίζεται σε έξι φάσεις, οι οποίες θα εξελιχθούν σε χρονική περίοδο 161 ετών με αφετηρία το έτος 2009. Θα δούμε αν βρεθούν τα απαραίτητα κονδύλια για να αρχίσει σε τρία χρόνια το Terraforming, όπως καλείται το σχετικό πρόγραμμα.
Χρονικά η 1η φάση θα εξελιχθεί από το 2009 έως το 2020. Ομάδες αστροναυτών θα εγκατασταθούν στον Άρη και θα δημιουργήσουν την πρώτη διαστημική βάση. Θα αρχίσει η γεωπλασία του Άρη που θα έχει ως πρωταρχικό της σκοπό τη δημιουργία ατμόσφαιρας στον πλανήτη.
Η 2η φάση θα εξελιχθεί από το 2020 έως το 2080. Στη φάση αυτή θα εγκατασταθούν στον Άρη τροχιακά κάτοπτρα και εργοστάσια που θα παράγουν αέρια θερμοκηπίου και όζον. Η θερμοκρασία του πλανήτη θα ανέβει κατά 10 βαθμούς και θα αρχίσουν να λιώνουν οι πολικοί πάγοι. Προβλέπεται λοιπόν η θέρμανση που πλανήτη και έτσι η οξυγόνωσή του. Στο διάστημα αυτό ο αριθμός των κατοίκων του Άρη θα φτάσει τους 10.000.
Η 3η φάση θα εξελιχθεί από το 2080 έως το 2115. Στη χρονική αυτή περίοδο συνεχίζονται οι προσπάθειες θέρμανσης και ποιοτικής αλλαγής της αρειανής ατμόσφαιρας. Θα εμφανιστούν τα πρώτα σύννεφα και ο ουρανός του θα γίνει γαλάζιος. Ο πληθυσμός του Άρη θα φτάσει τους 50.000 κατοίκους.
Η 4η φάση θα εξελιχθεί από το 2115 έως το 2130. Συνεχίζονται ακόμα οι προσπάθειες θέρμανσης και ποιοτικής αλλαγής της αρειανής ατμόσφαιρας, ενώ επιταχύνεται η οξυγόνωσή του. Το έδαφός του εμπλουτίζεται με λιπάσματα. Αρχίζει η εγκατάσταση των πρώτων βιομηχανιών και η δημιουργία συγκοινωνιακών γραμμών. Στο διάστημα αυτό ο αριθμός των κατοίκων του πλανήτη θα φτάσει τους 250.000, από τους οποίους πολλοί θα έχουν γεννηθεί στον Άρη.
Η 5η φάση θα εξελιχθεί από το 2130 έως το 2150. Συνεχίζονται ακόμα οι προσπάθειες θέρμανσης και ποιοτικής αλλαγής της αρειανής ατμόσφαιρας και η οξυγόνωσή του. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε οξυγόνο θα είναι υψηλή και έτσι δημιουργούνται οι πρώτες γεωργικές καλλιέργειες και αναπτύσσονται βιομηχανικές μονάδες υψηλής τεχνολογίας. Σχηματίζονται τα πρώτα δάση, ποτάμια, λίμνες και ωκεανοί. Στο διάστημα αυτό ο αριθμός των κατοίκων του πλανήτη θα φτάσει τους 1.000.000, και θα αναπνέουν πλέον σχεδόν ελεύθερα.
Η 6η και τελευταία φάση θα εξελιχθεί από το 2150 έως το 2170. Τώρα πια οι άποικοι και οι Αρειανοί θα αναπνέουν ελεύθερα. Οι τηλεπικοινωνίες θα έχουν αναπτυχθεί αρκετά όλες οι κατοικίες θα έχουν υπερσύγχρονο εξοπλισμό, ενώ θα είναι δυνατή η εγκατάσταση ζώων. Η γεωπλασία του Άρη θα έχει πλέον ολοκληρωθεί. Ζώα θα τρέχουν στα δάση του, πουλιά θα πετούν στον ουρανό του και ο Άρης δεν θα είναι πια ο αφιλόξενος πλανήτης που γνωρίζουμε σήμερα.
Τα πιο τελευταία ουσιαστικά νέα για τον Άρη καταγράφονται στη ρωσική διαστημική υπηρεσία. Οι Ρώσοι σχεδιάζουν να στείλουν στον Άρη έξι κοσμοναύτες οι οποίοι θα παραμείνουν στην επιφάνειά του για 440 ημέρες! Το εγχείρημα είναι πολύ δύσκολο και δαπανηρό γι' αυτό ζητούν τη συνδρομή της ΝΑΣΑ και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος.


Απέναντι στα μεγάλα μυστήρια και στην απειρότητα του Σύμπαντος ο άνθρωπος αισθάνεται πολύ μικρός. Μπορεί ο ανθρώπινος νους να κατανοήσει αυτές τις γνώσεις ή μήπως πρέπει να εξελιχθεί και βιολογικά, άρα να περιμένουμε κάποια εκατομμύρια χρόνια; Μήπως τελικά το ρόλο του εξερευνητή του Σύμπαντος θα πρέπει να αναλάβουν οι νοήμονες μηχανές -Τεχνητές Νοημοσύνες με εκατομμύρια φορές ταχύτερη ικανότητα επεξεργασίας των πληροφοριών σε σχέση με τον ανθρώπινο νου;

Ο άνθρωπος είναι ο μικρός-μέγας. Πιθανότατα τον ρόλο του εξερευνητή μπορεί να τον αναλάβουν οι νοήμονες μηχανές, αλλά κι αυτές θα τις έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος.
Όλα αυτά βέβαια μου θυμίζουν τον Τζων Γιόχαν φον Νόυμαν (1903-1957), τον Ούγγρο μαθηματικό, ο οποίος έγινε διάσημος όχι για τα μαθηματικά και τη συμβολή του στην αξιωματική θεμελίωση της κβαντομηχανικής, αλλά επειδή απέδειξε μαθηματικά στις Η.Π.Α. όπου ζούσε, ότι μπορεί να κατασκευαστεί μια μηχανή που να έχει ενσωματωμένο ένα πρόγραμμα, το οποίο θα της επιτρέπει να αναπαραγάγει ένα τέλειο αντίγραφο του εαυτού της.
Αυτές είναι οι περίφημες μηχανές Φον Νόυμαν.
Πάντως, τονίζουμε ότι στα μαθηματικά δεν υπάρχουν ποιότητες παρά μόνον μαθηματικές σχέσεις γεγονός -που με δεδομένη την ισχύ τους στην περιγραφή των φαινομένων-, αποδεικνύουν τον αναγωγισμό, δηλαδή την ανυπαρξία των οποιονδήποτε ποιοτήτων ως θεμελιωδών συστατικών του Σύμπαντος.

Σύμφωνα με τον Καρλ Σαγκάν ο σημερινός ανθρώπινος πολιτισμός έχει 40% πιθανότητες να αυτοκαταστραφεί κάθε 100 χρόνια. Θεωρείτε υπερβολικά αυτά τα νούμερα ή μήπως ο Σαγκαν είχε δίκιο όταν μιλούσε για πλανητική ενοποίηση και εκλογίκευση του ανθρώπου ώστε να αντιμετωπιστεί η απειλή της αυτοκαταστροφής;

Μιλάμε πάντα για τον σημερινό τεχνολογικά ανεπτυγμένο πολιτισμό με τα όπλα μαζικής καταστροφής. Δεν το είπε μόνο ο Καρλ Σαγκάν, αλλά τον ίδιο φόβο εκφράζει και ο παράγοντας L στην περίφημη εξίσωση του Φρανκ Ντόναλντ Ντρέικ:

N = R fp fe ne fk fi fc L
Όπου:
N = o πιθανός αριθμός των υπαρχόντων πολιτισμών
R = ο ρυθμός λειτουργίας νέων αστεριών στον Γαλαξία
fp = περιγράφει το ποσοστό των αστεριών που έχουν πλανητικά συστήματα
fe = σημειώνει το ποσοστό των αστεριών που έχουν πλανητικά συστήματα.
ne = ο αριθμός των πλανητών με κατοικήσιμο περιβάλλον.
fk = ποσοστό πλανητών όπου έχει δημιουργηθεί ζωή.
fi = πόσο συχνά εξελίσσεται η ζωή σε βαθμό τέτοιο ώστε να αποκτά νοημοσύνη.
fc = περιγράφει εκείνους τους πολιτισμούς που μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μας.
L = ο παράγοντας αυτός μετρά τον μέσο χρόνο ζωής ενός πολιτισμού από τη στιγμή που θα έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με άλλους αστρικούς πολιτισμούς μέχρι την ώρα της καταστροφής του.

Ο Σαγκάν, για να επιστρέψουμε πάλι στον επιστήμονα που άνοιξε νέους δρόμους στη σκέψη μας για εξωγήινη νοημοσύνη, ζωή και επικοινωνίες, πίστευε στην πλανητική ενοποίηση και εκλογίκευση του ανθρώπου. Πάντως, γι' αυτή τη ζωή, την εξωγήινη εννοώ, ο Σαγκάν τη θεωρούσε ότι πρέπει να είναι σύνθετη και πολυκυτταρική. Συνεπώς αν μη τι άλλο θεωρούσε ότι δεν θα είναι μικροσκοπική. Οι φυσικοχημικές ιδιότητες είναι παγκόσμιες και έτσι δεν είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι θα έχει κάποια βασικά κοινά χαρακτηριστικά με εμάς.
Απαντώ πάλι σε προηγούμενο ερώτημα αλλά θέλω να αποτυπώσω τη σκέψη του δημιουργού του SETI (Search for Extra-Terrstrial Intelligence) = Έρευνα για Εξωγήινη Νοημοσύνη και CETI (Communication Extra-Terrstrial Intelligence) = Επικοινωνία με Εξωγήινη Νοημοσύνη. Έτσι, φως, ήχος και οσμή πρέπει να υπάρχουν σ' όλο το Σύμπαν. Γι' αυτό και οι εξωγήινοι πρέπει να έχουν κεφάλι με μάτια, αυτιά, μύτη και όλα αυτά κοντά σε ένα μεγάλο και πολυσύνθετο εγκέφαλο. Ίσως να είναι χρήσιμος και ένας εσωτερικός σκελετός για να υποστηρίζει και να προστατεύει τα ζωτικά όργανα και ένα κεντρικό νευρικό σύστημα που θα βοηθά την ενδοεπικοινωνία. Τέλος, θα πρέπει να έχουν άκρα για να μετακινούνται να φτιάχνουν όργανα και να τα χειρίζονται. Ίσως να έχουν πολλά άκρα και μάτια, όχι όμως ιδιαιτέρως πολλά, για να μην υπερφορτώνουν τον εγκέφαλο.

Το βέβαιο είναι ότι δεν θα μοιάζουν με τους εξωγήινους όπως τους παρουσιάζουν οι ταινίες επιστημονικές φαντασίας. Αυτό τονίζει ο Seth Shostak διευθυντής του Ινστιτούτου SETI της Καλιφόρνιας: «Η φύση είναι μάλλον πιο εφευρετική από μας».


Πολλοί άνθρωποι σήμερα αισθάνονται δυσπιστία απέναντι στην Επιστήμη και τους επιστήμονες. θεωρούν ότι τους εξαπάτησαν και ό,τι στην ουσία εξυπηρετούν τα συμφέροντα της εξουσιαστικής ελίτ και όχι ολόκληρης της ανθρωπότητας...

Είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι σήμερα αισθάνονται δυσπιστία απέναντι στην Επιστήμη, αλλά μάλλον αναφέρονται στη στρεβλή ανάπτυξη της επιστήμης. Θεωρώ ότι όλα ξεκίνησαν με τον Οπενχάιμερ και το Πρόγραμμα Μανχάταν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν πλήθος επιστημόνων έθεσαν τις υπηρεσίες τους στις Η.Π.Α. προκειμένου να δημιουργήσουν το υπερόπλο, την ατομική βόμβα. Οι ατομικές βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι -όταν πια σχεδόν είχε τελειώσει ο πόλεμος- έδειξαν την κακή πλευρά της επιστήμης. Αυτό βεβαίως άνοιξε την όρεξη των ισχυρών στον προσεταιρισμό της επιστήμης για στρατιωτικούς σκοπούς και εκμετάλλευση των αδυνάτων και πολλοί επιστήμονες συνεργάστηκαν και συνεργάζονται με το αζημίωτο βέβαια... Νομίζω ότι όλα αυτά μπορούν να λυθούν με την εμβάθυνση στην Ιστορία και Φιλοσοφία των αντίστοιχων επιστημών. Γι' αυτό και εμείς, εκτός από την Αστροφυσική, διδάσκουμε με τον Μάνο τα μαθήματα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών. Η Φυσική χωρίς τη γνώση της ιστορίας της δεν έχει μέλλον και χωρίς τη γνώση της φιλοσοφίας της δεν έχει όραμα. Γι' αυτό φιλόσοφοι και φυσικοί πορεύονται μαζί τον κοινό τους δρόμο, τουλάχιστον τους δύο τελευταίους αιώνες. Ο κόσμος -σύμφωνα με τον Βιτγκενστάιν- κομματιάζεται σε γεγονότα ή -για να είμαστε ακόμα περισσότερο κοντά στον σύγχρονο κόσμο της Φυσικής- ο τετραδιάστατος χωρόχρονος κομματιάζεται σε γεγονότα, που δεν είναι παρά τα εξελισσόμενα δίκτυα σπιν του Ρότζερ Πενρόουζ, σύμφωνα με τη θεωρία της κβαντικής βαρύτητας βρόχων. Πάντα έχουμε κατά στον νου με τον Μάνο, αυτή την «αντιπαλότητα» μεταξύ αριστοτελικών και πλατωνικών. Μια διεργασία που είναι βέβαιο ότι θα φέρει την επιστήμη και τους επιστήμονες στα πραγματικά τους όρια. Σύγχρονοι αντιπλατωνικοί φιλόσοφοι εκφράζουν πλατωνικές θέσεις, όπως ο Πόπερ που ισχυριζόταν ότι ο «Τρίτος Κόσμος» του, που περιλάμβανε και τα μαθηματικά, είναι πλατωνικός. Πλατωνικές θέσεις η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, πρακτικές Αριστοτελικές θέσεις η Καθολική. Η διεργασία των απόψεών τους θα φέρει τη σύγκλιση και τα σωστά αποτελέσματα. Κοντολογίς πιστεύουμε ότι η μελέτη των σύγχρονων φυσικών φιλοσόφων, όπως του Χάιζενμπεργκ, του Σρέντιγκερ του Μπορ αλλά και των Πόπερ, Κουν, Φάγιεραμπεντ και του Λάκατος θα δείξει και θα δώσει τη λύση. Στην ουσία μια μεθοδολογία όπου ο επιστήμονας διατηρεί την ελευθερία του χωρίς να καταλήγει σε επιστημονικό αναρχισμό και χωρίς να γίνει όργανο της εξουσιαστικής ελίτ.

 

Ένα τελευταίο μήνυμα για τους αναγνώστες του περιοδικού...
Στον άπειρο, άχρονο και επίπεδο χωρόχρονο της Σχετικότητας δημιουργούνται τυχαία τοπικές διακυμάνσεις, συγκεντρώσεις ύλης και ενέργειας, ουσιαστικά παραμορφώσεις του κβαντισμένου κενού. Αυτές συνιστούν τη γένεση των άπειρων συμπάντων ή κόσμων καλύτερα -αφού το Σύμπαν είναι ένα- που υπόκεινται στη Γενική Σχετικότητα και τον χρόνο.
Ένας από αυτούς τους κόσμους είναι και ο δικός μας που πορεύεται στον δικό του τοπικό χρόνο, αφού χρόνος δεν υφίσταται στον άπειρο και κενό χώρο, που εκτείνεται πέραν του δικού μας κόσμου και ο οποίος περιλαμβάνει όλους εκείνους τους κόσμους που συνιστούν το πραγματικά άχρονο και αναλλοίωτο Σύμπαν. Τι θέλω να πω στους αναγνώστες του περιοδικού με όλα αυτά. Μα ότι η έρευνα, η επιστήμη και η τεχνολογία πρέπει να μας βοηθούν στο να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Να κατανοήσουμε τη μικρότητά μας βάζοντας κάποιους στόχους και εργαζόμενοι σκληρά για να τους πετύχουμε. Ωραίες οι ολιστικές θεωρίες για την ενοποίηση των δυνάμεων, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σπουδαιότερη δύναμη είναι η αγάπη. Αυτή η «δύναμη» να είναι ο οδηγός μας για να γίνουμε αυτό που πραγματικά είμαστε ύλη και πνεύμα, σώμα και ψυχή. Καθ' ομοίωσιν δεν είπαν...; Και όσο ερευνούμε τόσο καλύτεροι να γινόμαστε...

 ------------------------------------------------------------------------------

28. Κάποτε θα μετοικήσουμε στον Άρη! Συνέντευξη στην Άννα Δάλλα, περιοδικό Vita, τεύχος 124, Αύγουστος 2007, σελ. 42-46.

Συνέντευξη με τον Δρ. Στράτο Θεοδοσίου, Αναπληρωτή Καθηγητή της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Δρ. Στράτος Θεοδοσίου είναι Αστροφυσικός, Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιστορίας και της Φιλοσοφίας της Αστρονομίας και των Φυσικών Επιστημών στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι μέλος της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (I.A.U.), της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (Ε.Ε.Φ.), της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας (Ε.Μ.Ε.) και της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας (ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ.). Έχει δημοσιεύσει πάνω από 100 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες σε διεθνή αστρονομικά περιοδικά και proceedings διεθνών συνεδρίων, εκατοντάδες άρθρα στον ελληνικό ημερήσιο και περιοδικό τύπο και δώδεκα βιβλία σχετικά με την Αστρονομία, την Αστροφυσική και την Ιστορία και Φιλοσοφία των Φυσικών Επιστημών. Μαζί με το Μάνο Δανέζη, επίσης αστροφυσικό και πανεπιστημιακό, παρουσιάζουν στην ΕΤ 3 την εκπομπή «Το σύμπαν που αγάπησα».

Οι νύχτες του Αυγούστου είναι συνυφασμένες στο μυαλό όλων μας με την παρατήρηση και το θαυμασμό του έναστρου ουρανού. Η μεγάλη σελήνη του Αυγούστου, τα «πεφταστέρια» στα οποία κάνουμε ευχές αλλά και οι βροχές διαττόντων που είναι συχνές την περίοδο αυτή αποκλείεται να αφήσουν ασυγκίνητους ακόμα και τους λιγότερο ρομαντικούς. Είτε βρισκόμαστε στην πόλη, που έχει ως ένα σημείο αδειάσει από τους κατοίκους της και κατ' επέκταση είναι λιγότερο φωτισμένη - οπότε και βλέπουμε καθαρότερα τον ουρανό - είτε κάνουμε διακοπές στην εξοχή σίγουρα θα στρέψουμε το βλέμμα μας προς την ουράνια σφαίρα και θα αναρωτηθούμε για άλλη μία φορά αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν, αν θα μπορούσαμε ποτέ να ταξιδέψουμε σε άλλους πλανήτες ή πλανητικά συστήματα αλλά και ποια είναι τελικά τα μυστικά που κρύβονται στο διάστημα. Θέλοντας να πάρουμε κάποιες απαντήσεις για όλα τα παραπάνω απευθυνθήκαμε στον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κύριο Στράτο Θεοδοσίου.

Ισχύει ότι η πανσέληνος του Αυγούστου είναι η μεγαλύτερη του χρόνου;

Αντικειμενικά δεν είναι μεγαλύτερη από τις υπόλοιπες. Αλλά καθώς τον Αύγουστο η σελήνη είναι λίγο χαμηλότερα στην κίνησή της βρίσκεται πιο κοντά στον ορίζοντα με αποτέλεσμα να μας φαίνεται μεγαλύτερη. Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι τον Αύγουστο η πόλη έχει αδειάσει και έχει λιγότερα φώτα ή βρισκόμαστε στην εξοχή όπου η κατάσταση του ουρανού είναι καθαρότερη αλλά και ο ορίζοντας είναι ανοιχτός - ιδίως όταν είμαστε ψηλά στο βουνό ή στη θάλασσα - και έτσι βλέπουμε καλύτερα τα αστέρια, τη σελήνη κλπ. Γι' αυτό και φτιάχνουμε τα αστεροσκοπεία μας ψηλά στα βουνά. Είναι απαραίτητο άλλωστε τα αστεροσκοπεία από τα οποία γίνονται παρατηρήσεις να βρίσκονται μακριά από την πόλη ώστε να μην υπάρχει φωτορύπανση, που σημαίνει -για εμάς τους αστρονόμους- ότι επηρεάζεται και μειώνεται το φως των αστεριών εξαιτίας του φωτισμού της πόλης και έτσι τα τηλεσκόπια δεν μπορούν να παρατηρήσουν τα διάφορα φαινόμενα επαρκώς.

 

Αλήθεια, τι είναι τελικά τα αστέρια που «πέφτουν» τις νύχτες;
Πρόκειται για κομμάτια ύλης, υπολείμματα κομητών. Είναι οι γνωστοί διάττοντες, που βρίσκονται στο ηλιακό μας σύστημα και όταν τύχει να περάσουν στην ατμόσφαιρα της γης καίγονται και έτσι εμείς βλέπουμε τη λάμψη και λέμε ότι πέφτει ένα αστέρι. Αν τελικά ένα τέτοιο μεγάλο κομμάτι, που ονομάζεται βολίδα, καταφέρει να φτάσει στην επιφάνεια της γης, τότε το υπόλειμμά του πάνω στη γη το ονομάζουμε μετεωρίτη. Πρόκειται δηλαδή για πετραδάκια ή μεγαλύτερες πέτρες και όχι για σκουπίδια - έτσι ονομάζονται τα απομεινάρια από τους τεχνητούς δορυφόρους που αφήνουμε στο διάστημα. Αστέρια βέβαια δεν πέφτουν, αν έπεφτε ένα αστέρι στη γη (ο ήλιος είναι αστέρι) θα ήμασταν χαμένοι.

 

Αλήθεια, είναι κοντά η εποχή που ο άνθρωπος θα πάει στον Άρη;
Ναι, εφόσον διατεθούν αρκετά χρήματα όμως. Θα πάρει αρκετούς μήνες για να φτάσει εκεί το διαστημόπλοιο αλλά το ταξίδι παρ' όλα αυτά είναι εφικτό. Όσον αφορά στο να μπορέσουμε να μετοικήσουμε στον Άρη πρόκειται για μία ιδέα που βρίσκεται κοντά σε αστρονομική κλίμακα αλλά μακριά σε γήινη. Αν δηλαδή ξεκινήσει από τώρα σιγά σιγά η γεωπλασία του Άρη - για την οποία υπάρχει ήδη έτοιμο σχέδιο - θα χρειαστούν περίπου 150 με 200 χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί.

 

Εκτός του πλανητικού μας συστήματος θα ταξιδέψουμε;
Το πιο κοντινό μας αστέρι είναι ο Εγγύτατος του Κενταύρου και απέχει από εμάς περίπου 4 έτη φωτός. Για να καταλάβουμε τη διαφορά αρκεί ίσως να πούμε ότι η σελήνη - στην οποία πήγαμε - απέχει μόλις ένα δευτερόλεπτο (σεκόντ) του έτους φωτός. Για να πάμε με τις συμβατικές ταχύτητες - που έχουμε σήμερα - στον Εγγύτατο του Κενταύρου θα χρειαστούμε περίπου 125.000 γήινα χρόνια.

Δηλαδή είμαστε «καταδικασμένοι» να μείνουμε για πάντα στο δικό μας πλανητικό σύστημα;
Αν δεν αλλάξει κάτι, με την τεχνολογία και τις ιδέες που έχουμε σήμερα είναι αδύνατο να πάμε ακόμα και στο πιο κοντινό μας αστέρι. Θα σας πω όμως τι υποστήριζε ο αείμνηστος Μιχάλης Παπαγιάννης (1932-1998), γνωστός αστροφυσικός και καθηγητής στην Αμερική, που δούλευε σε προγράμματα της NASA. Ο Παπαγιάννης ήταν υπέρμαχος του να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα από τη γη ώστε να αποικήσουμε άλλα άστρα στο Γαλαξία μας. Να ξεκινούσε δηλαδή ένα διαστημόπλοιο με συνθήκες όπως αυτές της γης και με 1000 άτομα για ένα διαπλανητικό ταξίδι ψάχνοντας πλανήτες που θα είχαν συνθήκες παρόμοιες με της γης ώστε να μπορέσει να επιβιώσει εκεί η ζωή. Έλεγε ότι μέσα σε 10 εκατομμύρια χρόνια (χρόνο μηδέν για την ηλικία του Σύμπαντος) θα μπορούσαμε να έχουμε αποικήσει όλο το Γαλαξία μας. Οι ταξιδιώτες αυτοί θα ζούσαν και θα αναπαράγονταν μέσα στο διαστημόπλοιο και κάθε φορά που θα έβρισκαν έναν πλανήτη που θα έμοιαζε με τη γη (θα είχε δηλαδή νερό και θα απείχε τόσο από το μητρικό του άστρο ώστε οι θερμοκρασίες να είναι μεγαλύτερες από 0 βαθμούς Κελσίου και μικρότερες από 100 ώστε να μην παγώνει ή βράζει το νερό) θα κατέβαιναν, θα τον αποίκιζαν και μετά οι υπόλοιποι θα συνέχιζαν το ταξίδι τους ψάχνοντας για τον επόμενο κατοικήσιμο πλανήτη.

 

Ζωή μπορεί να υπάρχει αλλού στο πλανητικό μας σύστημα;
Θα μπορούσε να υπάρχει σε μικροβιακή μορφή. Αλλά δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα τίποτα. Ανακαλύφτηκε πριν λίγα χρόνια ένας μετεωρίτης στην Ανταρκτική, ο ΑLΗ 84001, που προερχόταν από τον Άρη, και έφερε απολιθωμένους μικροοργανισμούς. Ωστόσο, δεν είμαστε βέβαιοι αν αυτοί προέρχονταν από τον Άρη ή προσκολλήθηκαν στον αερόλιθο κατά τη διάρκεια της γήινης παραμονής του.

 

Εξωγήινοι μπορεί να υπάρχουν στον Γαλαξία μας ή σε κάποιον άλλο;
Σίγουρα υπάρχει ζωή αλλού. Θεωρώ ότι είναι μαθηματικά βεβαιωμένο. Για το πλανητικό μας σύστημα θα σας πω, όχι τη δική μου άποψη αλλά τα όσα υποστήριζε ο αείμνηστος Μιχάλης Παπαγιάννης. Έλεγε ότι αν υπάρχουν εξωγήινοι η πιο κατάλληλη περιοχή στο πλανητικό μας σύστημα για να μπορέσουν να επιζήσουν και να παίρνουν πρώτες ύλες ώστε να επιβιώσουν θα ήταν στους Αστεροειδείς, τους μικρούς πλανήτες που βρίσκονται μεταξύ Άρη και Δία. Εκεί υπάρχει τρίτιο (ένα ισότοπο του υδρογόνου), που ανήκει στα είδη των καυσίμων που βγάζουν οι μηχανές προηγμένων τεχνολογικά πολιτισμών, εκεί, έλεγε, θα μπορούσαν να βρίσκονται οι εξωγήινοι και να μας παρακολουθούν, αόρατοι από μας.

 

Θα καταστραφεί κάποια στιγμή η γη;
Ναι, αν δεν την έχουμε καταστρέψει εμείς πρώτα. Σύμφωνα με την αστρική εξέλιξη σε 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ο ήλιος θα γίνει ερυθρός γίγαντας και θα καταπιεί τον Ερμή, την Αφροδίτη, τη Γη, θα φτάσει μέχρι τον Άρη, και θα καταστρέψει ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα. Μέχρι τότε όμως θα έχουμε βρει τα κατάλληλα διαστημόπλοια ή θα έχουμε κάνει την υπέρβαση στην επιστημονική μας γνώση για να μπορέσουμε να μετοικήσουμε.

 

Από τι άλλο μπορεί να κινδυνεύει η γη;
Θα μπορούσε να καταστραφεί αν έπεφτε επάνω μας ένας κομήτης, ένας μεγάλος μετεωρίτης ή ένας αστεροειδής. Αν έπεφτε επάνω μας ένας κομήτης όπως είχε πέσει ο Σουμέικερ - Λέβι το 1994 στο Δία οι καταστροφές θα ήταν ανυπολόγιστες, σαν να είχαν εκραγεί δεκάδες ατομικές βόμβες.

 

Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να αποφύγουμε έναν τέτοιο κίνδυνο;
Ναι. Μπορούμε για παράδειγμα να αλλάξουμε την πορεία ενός κομήτη ή ενός μεγάλου μετεωρίτη ή ενός αστεροειδή που θα ερχόταν προς τη γη βάζοντας δίπλα του δύο πυραύλους. Παλαιότερα υπήρχε η ιδέα να βομβαρδίζαμε έναν τέτοιο ουράνιο αντικείμενο αλλά έχει εγκαταλειφθεί γιατί θα έπεφταν τα πολλά θραύσματά του πάνω στη γη. Ο επόμενος αστεροειδής έρχεται πάντως το 2029 και έχει την κωδική ονομασία 1997ΧF11. Ονομάστηκε όμως Άπωφις, όπως το κακό τέρας της αιγυπτιακής μυθολογίας που εξόντωσε ο Όσιρις, για να τονιστεί ότι αν έρθει τελικά προς τη γη θα μπορέσουμε κι εμείς να τον αντιμετωπίσουμε με επιτυχία, αποτρέποντας τη σύγκρουση.

 

Τελικά οι πλανήτες πόσοι είναι;
Εννιά. Στο πρόσφατο παγκόσμιο αστρονομικό συνέδριο που είχαμε στην Πράγα αποφασίστηκε ότι ο Πλούτωνας επειδή είναι μακριά και είναι πολύ μικρός -είναι μικρότερος από τη σελήνη- θα πρέπει να μην θεωρείται πλανήτης. Δεν συμφωνώ, ο Πλούτωνας ανήκει στην ιστορία της αστρονομίας και δεν έχουμε σκοπό να τον βγάλουμε από τα βιβλία, τουλάχιστον από το «Σύμπαν που αγάπησα», το οποίο εμείς διδάσκουμε στους φοιτητές μας.Τέλοσπάντων, οι πλανήτες στο ηλιακό μας σύστημα, οι μεγάλοι, είναι οκτώ και ας παραπονιέται ο Πλούτωνας...

 

Αλήθεια υπάρχει περίπτωση να επηρεάζουν τα άστρα τη ζωή μας;
Σε καμία περίπτωση, αν μη τι άλλο είναι πάρα πολύ μακριά.

 

Τελικά πόσα είναι τα ζώδια; 12 ή 13;
Πριν από μερικά χρόνια μία αστρονόμος από το Λονδίνο είπε ότι δεν είναι 12 αλλά 13 οι ζωδιακοί αστερισμοί. Αυτό ήταν ήδη γνωστό στην αστρονομική κοινότητα αλλά διατηρούσαμε τα 12 ζώδια για ιστορικούς λόγους. Η φαινόμενη κίνηση του ήλιου - φαινόμενη γιατί στην ουσία εμείς κινούμαστε γύρω από τον ήλιο - αποτελεί μία λωρίδα πάνω στην ουράνια σφαίρα που λέγεται εκλειπτική, επειδή εκεί συμβαίνουν οι εκλείψεις της σελήνης. Οκτώ μοίρες εκατέρωθεν της εκλειπτικής βρίσκονται οι 12 ζωδιακοί αστερισμοί (σύνολα αστεριών, που πήραν τα ονόματά τους στην αρχαιότητα από το ζωικό βασίλειο). Επιλέγουμε να διατηρούμε αυτούς τους 12 γιατί ο αριθμός αυτός φέρει μαζί του μία κουλτούρα. Οι Πυθαγόρειοι είπαν ότι δύο είναι οι τέλειοι-ιεροί αριθμοί που διέπουν το σύμπαν, το 3 (το ισόπλευρο τρίγωνο) και το 4 (το τετράγωνο) ως εκ τούτου το άθροισμά τους, το 7 όπως και το γινόμενό τους το 12, ήταν κι αυτά ιερά. Ξέρετε, οι αστρονόμοι είμαστε προσεκτικοί σ' αυτά. Άλλωστε μια επιστήμη χωρίς τη γνώση της ιστορίας της δεν έχει μέλλον, και χωρίς τη γνώση της φιλοσοφίας της δεν έχει όραμα.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

 

 31. Η περιπέτεια χάνεται στα βάθη των αιώνων. Συνέντευξη στον Σπύρο Μανουσέλη, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2008, σελ. 20-21.

Ερώτηση 1

Μεγάλο μέρος του βιβλίου σας «Η εκθρόνιση της Γης» επικεντρώνεται στην εξέλιξη των κοσμολογικών και αστρονομικών αντιλήψεων των αρχαίων Ελλήνων. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή μετά από 2 χιλιετίες εντατικών ερευνών, πόσο επιστημονικά ακριβείς μπορούν να θεωρηθούν αυτές οι πρώτες επιστημονικές θεωρίες;

Απάντηση 1: «Η εκθρόνιση της Γης» ουσιαστικά παρουσιάζει τη διαπάλη των δύο κύριων συστημάτων εξήγησης του Κόσμου, του γεωκεντρικού και του ηλιοκεντρικού. Αυτή η διαπάλη αποτέλεσε μια επιστημονική διαμάχη η οποία, παράλληλα, είχε τεράστιες θρησκευτικές, κοινωνικές, φιλοσοφικές, αλλά και πολιτικές προεκτάσεις. Σήμερα βέβαια ακολουθούμε το ηλιοκεντρικό σύστημα, που κύριοι εισηγητές του ήταν οι Πυθαγόρειοι και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, ήδη από τον 3ο π.Χ. αιώνα, και όχι οι νεότεροι δυτικοί αστρονόμοι. Αλλά το κοσμογονικό πρόβλημα δεν είναι ακόμα λυμένο. Η διαπάλη των κοσμολογικών ιδεών συνεχίζεται μέχρι σήμερα και βασικές αστρονομικές γνώσεις, όπως και γνώσεις σύγχρονης φυσικής βασίζονται στις απόψεις των ανεπανάληπτων Προσωκρατικών φιλοσόφων η επιστημονική σκέψη των οποίων είναι ζωντανή μέχρι σήμερα.

Ερώτηση 2:
Δεδομένων των πενιχρών παρατηρησιακών μέσων που διέθεταν οι αστρονόμοι και οι κοσμολόγοι της ελληνιστικής περιόδου, πώς εξηγεί ένας σύγχρονος αστροφυσικός τον πλούτο και την ακρίβεια των θεωρητικών κατακτήσεων της «αρχαίας» επιστήμης;

Απάντηση 2: Η ιστορία της αστρονομίας θεωρεί -απ' όσα βέβαια γνωρίζουμε σήμερα- ότι οι αστρονόμοι και οι κοσμολόγοι της ελληνιστικής περιόδου φαίνεται ότι διέθεταν πενιχρά παρατηρησιακά μέσα. Ωστόσο και καλές παρατηρήσεις έκαναν και προχώρησαν κατά πολύ τη θεωρητική έρευνα. Οι καλές αστρικές παρατηρήσεις τους δείχνουν ότι είχαν κάποια υποβοηθητικά όργανα και ήξεραν να τα χρησιμοποιούν. Εκεί όμως που διέπρεψαν ήταν οι ενορατικές, αν θέλετε, θεωρητικές κατακτήσεις τους στον χώρο της αστρονομίας και των θετικών επιστημών. Συνέλαβαν την έννοια του απείρου και τη θεωρία της βιολογικής εξέλιξης (Αναξίμανδρος), την αέναη μεταβολή των όντων και της ύλης (Ηράκλειτος), την απειρία των Κόσμων (Μητρόδωρος, Επίκουρος), τη δομή του ατόμου (Λεύκιππος, Δημόκριτος), την επ' άπειρον διαιρετότητα της ύλης (Αναξαγόρας). Και κοσμολογικά μοντέλα που μας οδηγούν ακόμα και σε σύγχρονες θεωρίες της αστροφυσικής, όπως η πληθωριστική θεωρία.

Ερώτηση 3:
Ο διάσημος Ιταλός ιστορικός της επιστήμης Lucio Russo στο βιβλίο του «Η λησμονημένη επανάσταση» υποστηρίζει, με πλήθος επιχειρημάτων, την αιρετική άποψη ότι η νεότερη επιστήμη δεν γεννήθηκε στη Δύση κατά τον 17ο αιώνα αλλά, αντίθετα, στη Μεγάλη Ελλάδα των ελληνιστικών χρόνων, τον 3ο αιώνα π.Χ. Αν αυτό αληθεύει, πώς εξηγείται μια τόσο εξόφθαλμη παραχάραξη της αλήθειας σχετικά με την ιστορία της επιστήμης; Και γιατί εμείς οι Έλληνες την αποδεχόμαστε αδιαμαρτύρητα και την υιοθετούμε επίσημα στα διδακτικά μας βιβλία;

Απάντηση 3: Όχι μόνο ο Lucio Russo, αλλά και εμείς σε όλα τα βιβλία μας υποστηρίζουμε ότι η πραγματική επανάσταση της επιστήμης, δεν έγινε στη Δύση κατά τον 17ο αιώνα, αλλά άρχισε στην Ιωνία τον 6ο π.Χ. αιώνα, τότε που διαχωρίστηκε ο μύθος από τον λόγο και ολοκληρώθηκε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, τον 3ο αιώνα π.Χ. Αυτή η επανάσταση, όμως, δεν είχε συνέχεια ούτε από τη στρατοκρατική Ρώμη, ούτε από το θεοκρατικό Βυζάντιο. Μη σας πω δε ότι δεν είναι λησμονημένη επανάσταση, αλλά ότι «έπρεπε» να λησμονηθεί! Πως αλλιώς θα καρπούνταν τις επιστημονικές επιτεύξεις του αρχαίου ελληνικού πνεύματος οι λογοκλόποι και οι αντιγραφείς του; Στη Δύση κατά τον 17ο αιώνα έγινε απλώς μια ρήξη των λογίων προς τις απόψεις του μοναδικού Αριστοτέλη. Μάλιστα, για να ακριβολογούμε η πραγματική επανάσταση στην επιστήμη και την τεχνολογία, όπως ακριβώς τις εννοούμε σήμερα, έγινε κατά τον 19ο αιώνα.
Όσον αφορά παραχάραξη της αλήθειας, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πρώτοι καθηγητές στο ελεύθερο ελληνικό κράτος ήταν εξ εσπερίας ορμώμενοι. Αυτά σπούδασαν, αυτά δίδαξαν, αυτά έμαθαν οι επίγονοι και μαθητές τους και αυτά οι ίδιοι συνέχισαν να διδάσκουν. Σήμερα, τα πάντα έχουν αλλάξει και σε μας έγκειται να δείξουμε την αλήθεια στην ιστορία της επιστήμης και να περάσει αυτή η αλήθεια στα διδακτικά μας βιβλία. Από ποιους περιμένουμε να το κάνουν, από τους γείτονές μας;

Ερώτηση 4:
Γιατί, κατά τη γνώμη σας, η μεγάλη ελληνιστική επανάσταση στον χώρο των θετικών επιστημών δεν βρήκε ισάξιους συνεχιστές στη Ρώμη, το Βυζάντιο και τον Μεσαιωνικό Δυτικό πολιτισμό; Κοντολογίς, γιατί χρειάστηκαν πάνω από 2000 χρόνια για να «ανακαλύψουν» εκ νέου τις μεθοδολογικές αρχές και τις τεχνολογικές δυνατότητες της ελληνιστικής επιστήμης;

Απάντηση 3: Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η μεγάλη ελληνιστική επανάσταση στον χώρο των θετικών επιστημών δεν βρήκε ισάξιους συνεχιστές στη Ρώμη, το Βυζάντιο και τον Μεσαιωνικό Δυτικό πολιτισμό για διάφορους λόγους. Το πρακτικό και στρατοκρατικό πνεύμα της Ρώμης δεν ενδιαφερόταν για τα επιτεύγματα της επιστήμης, αλλά για βραχυπρόθεσμα τεχνικά αποτελέσματα,. Αυτό πάει να πει ότι απομακρύνθηκε από τη βασική έρευνα που είναι ο αρωγός της τεχνολογίας. Το ίδιο λάθος κάνει σήμερα η σύγχρονη Ελλάδα, αλλά ποιος ακούει...
Το Βυζάντιο, στην προσπάθεια του ενιαίου θρησκευτικού δόγματος, εξαφάνισε τις Σχολές, τους ιδιοφυείς δασκάλους και τα ελεύθερα πνεύματα. Επόμενα ήταν η θετική γνώση να λησμονηθεί, ενώ αντίθετα άκμασαν οι θεολογικές σπουδές. Αυτοί δεν πάει να πει ότι δεν υπήρξαν στιβαροί λόγιοι που κράτησαν αναμμένη τη δάδα των θετικών επιστημών - μια έρευνα που αυτή την περίοδο μας απασχολεί ιδιαίτερα.
Τέλος, ο Μεσαιωνικός Δυτικός πολιτισμός απορροφημένος και δοσμένος στην αριστοτελική αυθεντία δεν καλλιέργησε ούτε την αυτενέργεια ούτε την παραγωγική έρευνα. Έτσι, πέρασαν περίπου 20 αιώνες... Αλλά, ευτυχώς οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πάλι εκεί. Οι Δυτικοί γνώρισαν, από τις αραβικές μεταφράσεις τους είναι αλήθεια, την αρχαιοελληνική επιστημονική σκέψη και μ' αυτή ως αφετηρία θεμελίωσαν αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως Ευρωπαϊκό πολιτισμό.

-----------------------------------------------------------------------------------------

31. Από τον Ησίοδο στον Αϊνστάιν
Πρώτη καταχώρηση: Κυριακή, 21 Μαΐου 2017, 01:37 
 Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης, Παναγιώτης Βλαχουτσάκος
Κάμερα: Κωνσταντίνος Τριανταφυλλόπουλος

«Εν αρχή ην το Χάος» έλεγε ο μεγάλος ποιητής Ησίοδος στη «Θεογονία» του κάπου στο 750 π.Χ., και για τη δημιουργία του κόσμου μας τρία είναι τα στοιχεία που πρέπει να συνυπάρχουν. Το Χάος, η Γαία και ο Έρωτας. Ο Έρωτας δεν γεννά αλλά ενθαρρύνει και διευκολύνει τη γέννηση και τη δημιουργία. Από το Χάος γεννήθηκαν το Έρεβος και η Νύχτα, ενώ τα παιδιά τους ήταν ο Αιθέρας και η Ημέρα.

 


Τα λόγια του Ησίοδου, ειδικά στις μέρες μας, μπορεί να ακούγονται ιδιαιτέρως περίεργα και
«μυθολογικά», αποτελούν ωστόσο την πρώτη προσπάθεια να εξηγηθεί η δημιουργία του κόσμου. Να αναζητηθούν οι διαδικασίες από τις οποίες προήλθε το σύμπαν και ότι περιλαμβάνεται σε αυτό.

 

Ο Ησίοδος είναι στην ουσία ο άνθρωπος που, μέσω των προβληματισμών του για τη δημιουργία του κόσμου, έθεσε τα θεμέλια για αυτό που ονομάζουμε σήμερα παρατήρηση και επιστήμη. Θεμέλια πάνω στα οποία άρχισαν να «χτίζουν» οι φιλόσοφοι που έζησαν πριν από τον μεγάλο φιλόσοφο Σωκράτη και φέρουν το όνομα «προσωκρατικοί».

Οι προσωκρατικοί συνδύασαν τη φιλοσοφία με την επιστήμη στην προσπάθεια να βρουν την αλήθεια και να αποκτήσουν τη γνώση για την αρχή ή την ουσία του κόσμου. Υπήρξαν ποιητές, νομοθέτες και πολιτικοί αλλά κυρίως επιστήμονες αφού ασχολήθηκαν με την αστρονομία, τη γεωμετρία και τα μαθηματικά.

Ασχολήθηκαν με την κοσμολογία και προσπάθησαν να κατανοήσουν και να αναλύσουν του νόμους της φύσης, επιδιώκοντας να βρουν την πρωταρχική αιτία, ουσία ή αρχή του κόσμου αλλά και τη δομή του κόσμου. Οι εξηγήσεις τους για τον κόσμο στηρίχθηκαν στην παρατήρηση και σε λογικές μεθόδους.

 

​Ο Στράτος Θεοδοσίου αναφέρεται στους αρχικούς προβληματισμούς των φιλοσόφων περί κόσμου και σκιαγραφεί τη «γέφυρα» μεταξύ αυτών και των πρόσφατων επιστημονικών ανακαλύψεων, οι οποίες, όπως θα διαπιστώσετε, δεν απέχουν και πολύ αυτά που υποστήριζαν οι προσωκρατικοί χιλιάδες χρόνια πριν...Οι πιο σημαντικοί από αυτούς ήταν ο Θαλής ο οποίος υποστήριζε ότι αρχή όλων των πραγμάτων είναι το νερό, ο Αναξίμανδρος ο οποίος είναι πρώτος που κάνει λόγο για το «άπειρο», ο Αναξιμένης που υποστηρίζει ότι όπως η ψυχή μας που είναι αέρας, μας συγκρατεί, έτσι πνεύμα και αέρας συγκρατεί τον κόσμο όλο και ο Ηράκλειτος, υποστηρικτής της άποψης ότι όλα ανταλλάσσονται με τη φωτιά και η φωτιά με όλα.

Εξέχουσα θέση στο Πάνθεον των πρώτων φιλοσόφων-επιστημόνων κατέχει και ο μαθητής του Λεύκιππου, Δημόκριτος. Ο Δημόκριτος πίστευε ότι η ύλη αποτελείτο από αδιάσπαστα, αόρατα στοιχεία, τα άτομα. Επίσης ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι ο Γαλαξίας είναι το φως από μακρινά αστέρια. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέφεραν ότι το σύμπαν έχει και άλλους «κόσμους» και μάλιστα ορισμένους κατοικημένους. Ο Δημόκριτος ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα, είναι δηλαδή κάτι το υπαρκτό.

Πόσο όμως επηρέασαν οι απόψεις αυτών των μεγάλων ανδρών του σύγχρονους ερευνητές; Οι παρατηρήσεις και τα έργα τους ανταποκρίνονταν τελικά στην πραγματικότητα ή ήταν λάθος;

Σε αυτές και άλλες ερωτήσεις απάντησε, μιλώντας στο zougla.gr, ο Πρόεδρος της Ένωσης των Ελλήνων Φυσικών και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Στράτος Θεοδοσίου.

Ο κ. Θεοδοσίου αναφέρεται στους αρχικούς προβληματισμούς των φιλοσόφων περί κόσμου και σκιαγραφεί τη «γέφυρα» μεταξύ αυτών και των πρόσφατων επιστημονικών ανακαλύψεων, οι οποίες, όπως θα διαπιστώσετε, δεν απέχουν και πολύ αυτά που υποστήριζαν οι προσωκρατικοί χιλιάδες χρόνια πριν...

 

------------------------------------------------------------------------------------------